Een schoolleider en "Motivatie 3.0": geen wortels, geen stokken, geen stickers, maar Flow!

27 januari 2018

Motivatie is nodig om te leren, te groeien. Om creatief te zijn, te onderzoeken, door te zetten. Angeline Smits ziet het om haar heen en haalt de legitimatie voor handelen als leraar en schoolleider uit het inspirerende boek van Daniel Pink, uit onderzoek van Lepper en Green  en uit het klassieke werk van de Hongaars-Amerikaanse psycholoog Mihalyi Csikszentmihalyi. Kinderen die als ze in opdracht werken weten waarmee ze bezig zijn, laten zich door niets of niemand storen.

Sommige boeken komen eigenlijk nooit netjes op een rijtje in mijn kast te staan. Ze blijven in stapeltjes liggen, naast bank en bed, op tafel. Drive, het boek van Daniel Pink over intrinsieke motivatie, is er zo een. Een boek dat het niet verdient weggezet te worden… uit het ’t oog, uit ’t hart.

Wat motiveert ons om te doen wat we doen? Wat motiveert ons om te leren?

Volgens Pink heeft de  samenleving een besturingssysteem. Wetten, sociale gewoonten, codes, afspraken waarmee we dagelijks te maken hebben. Dat besturingssysteem ligt onder de oppervlakte. Ooit, lang, lang geleden was het allemaal heel duidelijk. We moesten overleven. Ons voortplanten en vooral zorgen dat er voldoende te eten was. Het besturingssysteem uit die tijd noemt Pink 'Motivatie 1.0'. Allemaal heel basaal, functioneerde prima!

Toen we complexere samenlevingen gingen vormen, moesten we gaan samenwerken. We hadden manieren nodig om dat te doen. Jij blijft van mijn voedsel af, ik van je partner, zoiets. Sancties, straffen en prijzen en belonen kwamen om de hoek kijken.  Stokken en wortels. Iedereen is een klein radertje, een onderdeel, van een grote, goed geoliede machine. Doe wat je te doen staat en je wordt beloond. Loop je uit de pas, houd je je niet aan de afspraken, dan wordt je bestraft. Motivatie 2.0.

Volgens Pink  begon de machinerie van  Motivatie 2.0 in de loop van de 20^e eeuw vast te lopen. We gingen op zoek, zowel in het onderwijs als in bedrijfsorganisaties, naar manieren om mensen meer autonomie te geven. Vanuit het idee dat autonomie doet groeien. Voor routinematige taken werkt beloning prima, maar voor complexere taken heb je motivatie nodig. Creativiteit gedijt niet bij beloning.

In 1978 schreven de psychologen Lepper en Greene een klassieker onder de literatuur over motivatie. Drie onderzoekers observeerden in een klas. Jonge kinderen gingen tekenen. Groep 1 had een beloning, een diploma,  in ’t vooruitzicht. Groep 2 ging gewoon aan de slag en kreeg aan het einde onverwacht ook een diploma. Groep 3 tekende dat het een lieve lust was, zonder er iets mee te verdienen.

Twee weken later werd er weer tekenmateriaal uit de kast gehaald (Hier vraag ik me wel af…. hoe  kwamen de leerkrachten die weken door? Twee weken zonder tekenmateriaal?) De kinderen uit groep 2 en 3  tekenden met evenveel enthousiasme als ze voor het experiment hadden gedaan. Groep 1 was veel minder gemotiveerd.

Tekenen was werken geworden. Eerst dit, dan dat, eerst je kunstje doen, dan je wortel.

Eerst je werkje af, dan je sticker

Pure motivatie is echter nodig om te leren, te groeien. Om creatief te zijn,  te onderzoeken, door te zetten. In  de jaren zeventig introduceerde de man met de onuitsprekelijke naam, Csikszentmihalyi het begrip Flow.  Ben je in flow? Dan vergeet je de tijd. Je gaat volledig op in dat wat je doet. Je doet iets dat je uitdaagt maar dat  net niet te moeilijk is. Je ervaart succes en puur plezier. Volgens Pink is Flow een onmisbaar ingrediënt voor Motivatie 3.0.

 

 

De tijd is er rijp voor: bedrijven, scholen, zijn klaar voor de flow!

Laatst was ik te gast op een Montessorischool.  De kinderen van een onderbouwgroep waren druk aan ’t werk. De vonken spatten eraf. En dat alles vond plaats in harmonie, en in een rustige sfeer. Even later was ik in gesprek en kwam de leerkracht langs om te vertellen dat ze met een paar kinderen toetsen ging afnemen.  Ik stak mijn hoofd om de hoek van ’t lokaal en zag twee groep-achters de groep runnen. Maar zelfs zij hadden gewoon weg kunnen blijven. Ik was getuige van een geoliede machine: Motivatie 3.0.

Kinderen die gemotiveerd bezig zijn met dat wat zij willen doen. Kinderen die als ze in opdracht werken weten waarmee ze bezig zijn, laten zich door niets of niemand storen.

Geen stokken, geen wortels, geen stickers, maar flow. 

Angeline Smits schijft een serie korte verhalen over haar onderwijsleven en -praktijk. Ze is  tegenwoordig locatieleider van Montessorischool De Gouden Kraal en Initiator Talent Academie bij Talent Primair.