'Een handgeschreven spiekbriefje, als leermateriaal'

26 mei 2015

Als docent Beeldende Vorming en examenvreesbegeleider op een middelbare school geeft Pascal Cuijpers leerlingen geregeld de opdracht om zogenaamde 'spiekbriefjes' te schrijven, ter ondersteuning van het geleerde. Niet per computer of laptop, maar handmatig geschreven tekstjes waarover écht nagedacht is. Zijn blog over de betekenis van je eigen handschrift, eigen aantekeningen en creatieve notities in de werld van smartphones, whatsapp en smileys. 'Een handgeschreven spiekbriefje, als leermateriaal.'

Wanneer ik mijn aantekeningenboek erbij pak en daar doorheen blader, zie ik op elk blad een wirwar aan gedachten, verwijzingen, krabbels en aandachtspunten. In een handschrift dat gekenmerkt wordt door snelheid, en dus vaak alleen voor mezelf definieerbaar is, zie ik indrukken, lesideeën, planningen, (schrijf-)concepten en een enkele keer een tijdstip. De aantekeningen gaan altijd weer vergezeld van pijlen, strepen, cirkels en uitroeptekens. Het zijn een soort van 'emoties' die blijkbaar nodig zijn om de boel te duiden, op urgentie en voltooiing. Eén blik erop maakt mij duidelijk wat ik op het moment van schrijven bedoelde.

Op mijn telefoon maak ik ook notities. Slechts in geval van 'nood'. Allereerst omdat ik niet altijd en overal het notitieboekje bij me heb, ten tweede omdat het me naderhand meer moeite kost om het idee of concept 'in deze digitale vorm' weer helder voor de geest te krijgen. Door het gebrek aan identiteit van deze notities zitten er ook weinig emoties aan vast en is het voor mij al snel een mechanische eenheidsworst, een bericht als zovelen. De computergestuurde ideeën in de notitie-app op mijn telefoon lijken,  door hetzelfde zouteloze lettertype, allemaal op elkaar. Ik mis mijn handtekening, mijn pijlen, onderstrepingen en andere aandachtsrichters, waardoor het direct onoverzichtelijk en minder interessant. De affectie met het genoteerde ontbreekt, met als gevolg dat het langer duurt om de notities en ideeën nogmaals onder ogen te nemen en naar een bijbehorende, passende actie of nieuw inzicht te vertalen. Op welk gebied dan ook.

Onlangs las ik een stuk over het toename in het automatiseren van ons handschrift. Het onderwijs zou hierbij een latente boosdoener zijn,,vanwege het steeds meer automatiseren van, tja... eigenlijk alles.

Terwijl het met de hand schrijven of verwerken van gegevens, taal of leerstof, juist zoveel meerwaarde kan hebben, los van het creatieve aspect. Als docent Beeldende Vorming en examenvreesbegeleider op een middelbare school, geef ik leerlingen juist geregeld de opdracht om zogenaamde 'spiekbriefjes' te schrijven, ter ondersteuning van het geleerde. Niet per computer of laptop, maar handmatig geschreven tekstjes waarover écht nagedacht is.

Want, wanneer je iets op een briefje vastlegt of schrijft, nestelt deze informatie zich beter in het geheugen dan bij een digitale verwerking, via een laptop en uitgespuugd door een printer. Daarnaast is de gedachte aan - in dit geval - het spiekbriefje vaak al voldoende om een gerust en zelfverzekerd gevoel te hebben, tijdens het maken van een toets. En de woorden weer uit jezelf op te hoesten. Hetzelfde zie je vaak gebeuren bij het maken van een boodschappenlijstje. Wanneer je dat zorgvuldig noteert, zul je het briefje - eenmaal in de winkel - waarschijnlijk niet nodig hebben.

Dat het handschrift langzaam uit ons leven verdwijnt, is een zorgelijke ontwikkeling. We zullen, naast de persoonlijke touch ervan, ook aan creativiteit en fijne motoriek gaan inleveren. En aan gevoel...
De voordelen van de geautomatiseerde, digitale wereld (efficiency) winnen het in mijn beleving niet van de afstomping en kleurloze emoties die toetsenborden, smileys en of andere voorbedachte icoontjes communiceren. Doe mij dan maar de hanenpoten, zeker zolang de jongeren ze zelf nog prima kunnen ontcijferen.

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College in Echt. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.