Dezelfde vraag van elke nieuwe generatie: Waarom moet ik dit leren?

31 juli 2017

COLUMN - 'Waarom moet ik dat weten of leren?', vragen de kinderen van Madelon van der Hofstad zich regelmatig mopperend af. Laat dat nou net de vraag zijn die ik zij zich vroeger ook altijd stelde. En net als de volwassenen van destijds, dacht zij ook dat ze haar kinderen het antwoord schuldig moest blijven... Dus ging ze op onderzoek uit naar een bevredigend antwoord. En dat vond ze. 'Leren gaat erover dat je constant nieuwe verbindingen aanmaakt in de hersenen. Of de stof nu accuraat, interessant of direct van belang is, maakt geen bal uit.'



Aardrijkskunde

'Als ik nou Engels wil studeren later, waarom zou ik dan willen weten op welke hoogte de boomgrens ligt, wat sedimenten zijn of hoeveel afzetgebieden een land heeft?' Een typische puberopmerking, veel gehoord door ouders en docenten. Wij als volwassenen maken ons daar vaak makkelijk vanaf, maar wat wil de puber ons eigenlijk duidelijk maken en willen wij wel in hun waarheid mee?

Kijk, ík snap nu dat het best handig was om te leren hoe de plaatsen in Europa liggen als ik in mijn oude Kevertje stap. Toen ik echter op mijn 18^e met rijbewijs op zak op weg ging, kwam ik er achter dat ik vanuit Utrecht HELEMAAL niet naar Groningen kon rijden in één keer. En omdat er in die tijd ook nog geen navigatiesysteem was, bleek het pas écht handig dat ik bij Utrecht al mijn keuze kon maken om eerst naar Amersfoort te reizen in plaats van naar Hilversum of Den-Haag.

Maar nu? We hebben meestal navigatie in de auto of op de telefoon, waarom deze kennis dan vergaren?

Spelling

Éen van mijn mannen bedacht dat spelling niet zo boeiend was, de juf kon immers toch wel begrijpen wat hij bedoelde en een spellingscheck op de computer is zo gedaan, toch?  En ondanks mijn herhaaldelijke waarschuwingen was meneer niet onder de indruk...Totdat bleek dat je je proefwerk nog steeds op een blaadje moet maken en de spellingscontrole niet gebruikt kan worden: tegenvaller!

Inmiddles kan hij gewoon goed spellen, heerlijk toch zo’n kind? Maar is het feit dat een leerkracht je spelling goed of fout keurt een goede reden om dit te leren?

Digitalisering in het onderwijs

Hoe passend is het onderwijs in deze tijd? Ik zie bij mijn kinderen opdrachten voorbij komen op de computer, omdat leraren verplicht worden om digitale leermiddelen te gebruiken. En ja, soms voegt het iets toe: bij techniek kunnen de kinderen vast een instructiefilmpje kijken van hun docent die in een minuut of tien uitlegt hoe je je gereedschap in de volgende les dient te gebruiken en wat de opdracht is. Rustig thuis, zonder drukke kinderen om je heen en zonder ook nog je plekje op de apenrots te moeten verdedigen, altijd belangrijk als puber!

Ronduit belachelijk vind ik het dat er ineens méér huiswerk is (althans, op de scholen van mijn kinderen), omdat er óók nog gebruik moet worden gemaakt van de digitale leeromgeving. Als het niets toevoegt aan de boekenlesstof dan wordt het onderhouden en werken met een digitale leeromgeving een DOEL in plaats van een nuttig middel. Als school dien je je volgens mij af te vragen: is het nodig om via de computer allerlei niet-interactieve opdrachten te maken die niets toevoegen aan het werkboek? Daarop is mijn antwoord hartgrondig NEE. Pubers die hierdoor hun interesse verliezen in al die opdrachten en gewoon ZIEN dat het meer van hetzelfde is, die kan ik alleen maar gelijk geven.

Waarom?

Ook mijn eigen boosheid, over lessen en huiswerk en toetsen, die een 6-jarige vwo carrière lang duurde, draagt hieraan bij. Hoe anders werd het toen ik naar de Pedagogische Academie Basis Onderwijs ging en mij duidelijk werd waarom ik iets leerde. De kaders werden helder, de boosheid was weg.

Ik merk dat vaak ook bij mijn leerlingen in de praktijk, ze snappen werkelijk niet WAAROM ze urenlang per dag moeten zitten, luisteren, schrijven en leren. Al deze kinderen willen écht niet met opzet dwars doen, het interesseert ze niet, omdat ze het nut er niet van inzien! Klinkt behoorlijk logisch toch?

Echter, als wij als volwassenen daaraan toe gaan geven, ligt het hele schoolsysteem op zijn gat. Da’s dus geen optie, al voel ik dat er verandering op komst is.

Het bouwen van je brein

Mijn eigen kennis werd weer even opgefrist en vergroot door een geweldig creatieve buurman en professioneel creatief denker, Hans Kokhuis (schrijver van het ABC van XYZ). Hij vertelt mij dat het helemaal niet boeiend is wát je leert, maar alleen waarom je leert.

Leren gaat erover dat je constant nieuwe verbindingen aanmaakt in de hersenen. Of de stof nu accuraat, interessant of direct van belang is, maakt geen bal uit. Door steeds andere dingen te leren, wordt er een steeds groter netwerk van neuronen en dendrieten gevormd, waardoor je straks (na het leggen van HEEL VEEL verbindingen) zelfstandig ook een heleboel nieuwe verbindingen kunt maken.

Als we al die verbindingen en ervaringen zien als een uitgebreid wegennetwerk, dan betekent dat dat je op iedere gewenste manier van A naar B kunt komen. Je kunt zelfstandig oplossingen vinden voor nog niet eerder gekende problemen. Je haakt ergens aan op een snelweg en je bedenkt wat je als uitkomst wilt. Via allerlei (om)wegen bereik je dan je doel. Het gaat erom, zegt Hans, dat we van de tweedehands stof eerstehands stof leren maken. Veel leren, veel verschillende ervaringen opdoen zorgt er dus voor dat je later soepeler en flexibeler kunt nadenken, is dat niet cool?

De fantasie van de kleuter, de genialiteit van de denker

En dat is ook de reden waarom een kleuter wél heel erg fantasierijk te werk kan gaan, maar dat dit altijd vrij simpele redenaties zijn, die uiteindelijk de kleuter zélf niet helemaal zou kunnen uitwerken naar een realistisch probleemoplossend product. Iemand die meer heeft geleerd en meer heeft leren nadenken in zijn leven heeft zoveel verbindingen dat hij nieuwe en andere combinaties kan gaan maken en dus wel innovatief en probleemoplossend te werk kan gaan.

Waarom? Nou daarom!

'Dus daarom leer je al die oninteressante dingen en dingen die je later in je leven nooit meer nodig zult hebben. Als je er zo naar kijkt, dan is dat best wel weer interessant', aldus mijn kinderen, waarvan akte!

Madelon van der Hofstad is juf en coach in Eindhoven.