De schooltijd van mijn zoon: 'Het gevoel van moeten was groot. Er is weinig veranderd in 40 jaar...'

16 maart 2016

Zijn zoon doet mee aan het eindexamen in het vwo. 'Als het goed afloopt, sluiten we daarmee een levensfase af. Een fase die wordt gekenmerkt door veel onbegrip en een hoge mate van incompetentie.' Jack Provily beschrijft de weg die is afgelegd, met alle vragen, twijfels, keuzes en de problemen, consequenties die eruit voortkwamen. 'Omdat hij thuis op zijn computer allerlei lees- en rekenactiviteiten deed, was hij halverwege groep 3 - amper zes jaar oud - klaar met de leerstof van dat schooljaar.'

Het begon allemaal op de basisschool. Mijn zoon is eind oktober geboren en mocht dus in november, toen hij vier jaar werd, in groep 1 beginnen. Het was ergens in dat eerste jaar dat de groepsleerkracht bij mijn echtgenote meldde dat ze 'zich zorgen maakte'. Wat bleek? Ons kind koos nooit voor de huis- of speelhoek. Hij wilde puzzelen, op de computer, in de lees/schrijfhoek, in de bouwhoek, maar wilde nooit in de speel- of huishoek! En dat was niet goed...

Toen ik hem vervolgens vroeg waarom hij nooit koos voor deze hoeken, keek hij mij verbaasd aan. Waarom kiezen voor de speel- of huishoek? Hij kwam naar school om te leren en dat doe je niet in de speelhoek... Hij wilde leren lezen, rekenen en schrijven, net als zijn oudere neef! Zijn leerkrachten vonden dit maar merkwaardig en bleven aandringen op spelactiviteiten.

Al snel bleek dat hij goed in staat was om cognitief mee te doen met de oudere kinderen in zijn groep en ging hij, toen hij nog geen zes jaar was, naar groep 3. In deze groep werd zijn leerhonger naar lezen en rekenen aanvankelijk gestild. Omdat hij thuis op zijn computer allerlei lees- en rekenactiviteiten deed, was hij halverwege groep 3 - amper zes jaar oud - klaar met de leerstof van dat schooljaar.

We kregen thuis te maken met een kind dat plotseling in zijn bed plaste, slecht ging slapen, klaagde over buikpijn en niet meer naar school wilde. Toen we dit op school aankaartte, was de juf verrast. Zo kende ze hem niet! Ze ging een gesprek met hem aan om te bespreken wat hij wel leuk vond op school en hoe ze ervoor kon zorgen dat hij school als een uitdaging bleef zien. Het was een van de beste leerkrachten die ik ooit heb meegemaakt.

Ze stelde ons voor om erover na te denken om hem een jaar te laten overslaan. Haar dochter studeerde pedagogiek en specialiseerde zich in hoogbegaafdheid. Uit Amerikaanse onderzoeken bleek dat het beter was om meer begaafde kinderen een jaar te laten overslaan in plaats van verdiepingsstof aan te bieden. Op mijn twijfel betreffende de sociaal emotionele ontwikkeling van deze kinderen, wist zij te melden dat deze kinderen juist makkelijker aansluiting vinden bij oudere kinderen dan bij leeftijdsgenoten.

Mijn vrouw en ik waren in twijfel. Ons zoontje was al één van de jongsten en nu ook nog een jaar overslaan? Ik wist niet meer wat te doen en sprak een bevriende schoolbegeleider van de onderwijsbegeleidingsdienst aan. Zijn antwoord was verbluffend simpel. Wil je een kind wat nu niet naar school toe wil met alle ellende van dien? Of kies je voor een kind wat het nu naar zijn zin heeft vanwege de uitdaging en misschien in het VO een tijdje ongelukkig is vanwege het leeftijdsverschil? We besloten voor de laatste variant te gaan.

Terloops merkte hij nog op dat de kans groot was dat het probleem zich binnen drie jaar weer zou openbaren, omdat hij dan weer op gelijk niveau met zijn klasgenoten zou zijn en zich weer zou gaan 'vervelen'. Achteraf kreeg hij gelijk.

De leerkracht van groep 3 zorgde voor een fantastische overgangsfase naar zijn nieuwe groep. In de resterende maanden liet ze hem langzaam aan steeds meer tijd doorbrengen bij zijn nieuwe klasgenoten. Hij deed met groep 4 mee met zijn sterke vakgebieden. Hierdoor kwam zij tegemoet aan zijn competentiebehoefte. Hij kreeg weer plezier in school en ging in augustus naar groep 5.

De nog ontbrekende leerstof van groep 4 werd niet door de leerkracht van groep 5 bijgewerkt. Ze had daar de tijd niet voor en wist ook niet hoe ze dat moest doen met zo'n ingewikkelde groep. Voor de cognitieve vakken bleek dit geen bezwaar, maar door het overslaan van het schrijfonderwijs van groep 4 bijvoorbeeld is hij altijd achter de feiten aan blijven lopen. Zijn handschrift is nog steeds niet te lezen.

De leerkrachten van 6, 7 en 8 hadden beiden de opvatting dat iedereen hetzelfde werk moest doen en vonden dat de slimmere leerlingen eerst moesten laten zien dat ze zo slim waren door perfect werk af te leveren. Daarna zou er pas aandacht zijn voor iets extra's. De school werd hierdoor voor hem een verplichting in plaats van een inspiratiebron.

Zijn keuze voor een VWO met een plus-afdeling waarin veel ruimte zou zijn voor competentie en autonomie, leek ons logisch en stemde tot hoop. Helaas bleek in de praktijk dat niet alle docenten het initiatief begrepen en velen vervielen in klassikale lessen met verplichte leerstof. Leerlingen werden niet betrokken in oplossingen voor allerlei praktische zaken en de leerkrachten vertelden wat en hoe kinderen moesten leren in plaats van hen uit te dagen tot een onderzoekende houding.

Tijdens het eerste jaar vroegen wij aan één van de docenten waarom zijn vakgebied zo lastig was voor onze zoon. De man gaf aan dat dat aan het kind zelf lag. Hij was immers veel te speels! Toen wij opmerkten dat dat niet zo gek is voor een jongetje van net 11 jaar, haalde hij zijn schouders op en meldde dat onze 10 minuten om waren.

In de jaren die volgden, werd ook deze school een verplichting in plaats van een bron van inspiratie en ontwikkeling. Hij heeft geleerd om te leren voor toetsen en repetities en dat je voldoendes moet scoren, maar hij heeft niet geleerd dat jezelf ontwikkelen leuk is.

Is het dan allemaal kommer en kwel geweest op deze scholen? Zeker niet.

Er waren individuele uitzonderingen die wij en hij nooit zullen vergeten. De al eerder genoemde juf uit groep 3, de remedial teacher op de basisschool die probeerde om hem tijdens haar plusklas-lessen te motiveren, de counselor op het VO die hem enorm begeleid heeft in zijn eerste jaren, de jonge geschiedenisdocent die zijn leerlingen liet kiezen uit instructie, verwerking, samen of alleen werken en tenslotte de economiedocent die veel over zichzelf en zijn privé-leven vertelde, waardoor hij meer werd dan de docent.

Onderwijsmensen in hart en nieren die ertoe hebben gedaan in zijn leven, die het verschil hebben gemaakt.


Helaas overheerst de teleurstelling. Het merendeel van zijn leerkrachten heeft hem (en zijn onderwijsbehoeften) niet begrepen. Hij is niet uitgedaagd om door te zetten en in mijn optiek is hij niet 'gezien'. Het is een mens met een enorm potentieel en dat is niet erkend en benut. Zijn scholen vormden geen 'uitdagende leeromgeving', geen plekken waar hij met plezier naar toe ging. Hij kijkt met weinig voldoening terug op zijn schooltijd, het gevoel van moeten en verplichtingen is groot.

De geschiedenis lijkt zich te herhalen, er is weinig veranderd in 40 jaar tijd....

Jack Provily is werkzaam geweest als leerkracht, intern begeleider en directeur in het Primair Onderwijs. Sinds augustus 2012 is hij onderwijsbegeleider en noemt hij zichzelf freelance veranderaar, trainer, coach. Dit is zijn website Zo Mooi Anders.