De gelukkige klas: de zes gelukspijlers van de Piramide in Vught

12 oktober 2016

Op openbare basisschool De Piramide in Vught worden keuzes zoveel mogelijk gemaakt vanuit het geluk van leerlingen en leraren, niet vanuit procedures. Overal in de gangen en de lokalen hangen hartjesposters met de zes gelukspijlers die op deze school centraal staan:

• Ik wil gezien en gehoord worden


• Ik wil leren en groeien


• Ik wil het zelf doen


• Ik wil uitleg en hulp


• Ik wil rust, ruimte en duidelijkheid


• Ik wil verbinding met klasgenoten en leraar

Carla Desain ging kijken op de Piramide en sprak met Nikky Wessels, die het idee bedacht, en leerkracht Marieke Ligtenberg.

De gelukspijlers zoals ze op De Piramide gebruikt worden, zijn een idee van Nikky Wessels. Zij is ouder van twee leerlingen op deze school, docent Nederlands aan pabo Hogeschool de Kempel en student onderwijswetenschappen. Voor haar afstudeerproject Regelarm en leerrijk: gelukkig leren wilde Nikky onderzoeken hoe je het geluk van kinderen op school centraal kunt stellen; en tegelijk de kwaliteit van het onderwijs en de professionaliteit van leraren kunt verhogen. In diezelfde periode was De Piramide bezig de schoolvisie aan te scherpen. Dat was een mooie match.

Nikky interviewde groepen kinderen, leraren en ouders over de vraag: ‘Waar worden kinderen gelukkig van op school?’ Dat leverde heel diverse antwoorden op als ‘een juf die naar me luistert’, ‘afwisselende lessen’, ‘zelf mogen kiezen’, ‘vrienden en vriendinnen’ en ‘juffen die goed uitleggen en geduldig zijn’. De reacties van zowel kinderen als volwassenen bleken te verdelen in zes clusters, die gelukspijlers zijn genoemd.

Betere keuzes maken
De gelukspijlers zijn een geïntegreerd onderdeel van de schoolvisie van De Piramide geworden. Ze worden sinds het begin van dit schooljaar gebruikt in de klassen, in teamvergaderingen en op studiedagen. “De gelukspijlers helpen bij het nadenken over wat echt belangrijk is. Door te focussen op wat bijdraagt aan het geluk van kinderen en leraren – en wat niet – kun je betere keuzes maken,” vertelt Nikky. “Het team heeft met de gelukspijlers voor ogen kritisch gekeken naar alle activiteiten. Zo is bijvoorbeeld besloten dat leraren niet langer gewoontegetrouw meelopen met de avondvierdaagse en niet meer elk jaar een nieuw programma voor Kerst te bedenken. Verder wordt minder tijd gestoken in vergaderingen en meer in samenwerken aan het verbeteren van de onderwijspraktijk. En bij het samenstellen van werkgroepen wordt – meer dan voorheen – gebruik gemaakt van de talenten en het enthousiasme van medewerkers. Keuzes worden zoveel mogelijk gemaakt vanuit de gelukspijlers en niet vanuit de procedures. En afspraken en omgangsvormen worden alleen ingevoerd of gehandhaafd als dat bijdraagt aan de ontwikkeling van de kinderen.”

Werken met de gelukspijlers
Nikky legt uit hoe dit in de klassen werkt: “In elke groep van De Piramide staat steeds zes tot acht weken lang één gelukspijler centraal. Aan het begin van zo’n periode kiezen de kinderen met welke pijler ze aan de slag willen. Ze geven een cijfer voor de huidige situatie en ze bepalen zelf naar welk cijfer ze willen toewerken. Ze maken samen met de leerkracht een plan hoe dat doelcijfer voor elkaar te krijgen, voeren dit plan uit en bespreken regelmatig hoe het gaat. Aan het eind van de periode evalueren ze het resultaat. Als ze het doelcijfer gehaald hebben, wordt dat natuurlijk samen gevierd. Daarna wordt er weer een nieuwe gelukspijler gekozen.”

Gelukspijlers in de praktijk
Groep 6a van Marieke Ligtenberg houdt elke vrijdagmiddag een klassenvergadering over eventuele problemen en over hoe het staat met de gekozen gelukspijler. Op vrijdag 8 april wordt als probleem naar voren gebracht dat het ‘wc is bezet’-bordje vaak niet wordt omgedraaid als de wc-ganger terugkomt in de klas. “Wie heeft hier last van? Ga eens staan?” vraagt juf Marieke. Meer dan de helft van de klas blijkt het probleem te kennen. Door een stokje met een naam erop te pakken, bepaalt Marieke wie het woord krijgt. “Als je nodig moet en zit te wachten, is het irritant als later blijkt dat de wc toch vrij is.” “Hoe komt het dan dat het bordje niet gebruikt wordt?” “Het ligt aan de plek ervan: bij de deur. Als je naar de wc gaat, ziet je het bordje vanzelf en draai je het op rood. Maar bij terugkomst zie je het niet en vergeet je soms om het weer terug te draaien.” “Hoe is dit op te lossen?” “Een beter opvallende plek kiezen, vooraan bij de juf of zo.” “Maar dan moet je door de hele klas lopen en stoor je de anderen.” “Is zoiets als een plasketting, iets dat je meeneemt, handiger?” “Nee, dat hoort bij de kleuters.” De kinderen komen er nu niet goed uit. Het probleem krijgt een week nadenktijd en zal op de volgende klassenvergadering weer ter sprake komen.

Doel: hogere geluksscore
Vanmiddag wordt een nieuwe gelukspijler gekozen waaraan de groep de komende tijd extra aandacht gaat besteden. Vijf kinderen en de juf verspreiden zich over het lokaal met een gelukspijler-bordje in de hand. Het overgrote deel van de kinderen verzamelt zich bij de pijler ‘Ik wil rust, ruimte en duidelijkheid’. Weer terug in de vergaderkring peilt Marieke het waarom van deze keus. “Vooral als de juf even de klas uit is, gaat iedereen superdruk doen.” “Dit wordt dus de pijler waaraan we met z’n allen gaan werken,” concludeert Marieke, “maar als je zelf een andere had gekozen, kun je daar natuurlijk een persoonlijk mini-doeltje van maken.” Ze vervolgt: “Eerder dit schooljaar gaven we onszelf voor deze gelukspijler een 8, vinden we dat nog steeds?” “Nee, dat is toch wat afgezakt,” vindt de klas. “Wie vindt dat het nu een 5 is? Wie een 6? Een 7?” Hier gaan de meeste handen omhoog.“Dus het is nu een 7; waar willen we naartoe?” “Minstens een 8.”

Een van de kinderen leest voor wat de groep eerder bedacht aan aandachtspunten bij ‘Ik wil rust, ruimte en duidelijkheid’: ‘Fijn dat jullie zachtjes praten’, ‘Als je last hebt van de drukte, kun je zeggen ‘Wil je stil zijn, ik ben aan het werk?’’, ‘We luisteren het verhaal van de juf helemaal af en komen dan pas in actie’, ‘Rustig door de klas en de school lopen’, ‘Snelle leswisselingen’. “Vinden jullie dat er nog meer bij moet?” vraagt Marieke. Uit de groep komen de aanvullingen: ‘De deur zachtjes dichtdoen’ en ‘Als de juf de klas uit is, gelden de regels nog steeds’. “We willen dus naar minstens een 8, wat moeten we daarvoor doen?” vraagt Marieke. “Ons aan de oude afspraken houden en aan die we net hebben bedacht.” “Hoe gaan we kijken of het gelukt is en hoe vaak gaan we het daarover hebben?” “Gewoon, elke vrijdagmiddag bij de klassenvergadering.” “Nee, dan weten we niet goed meer hoe het in het begin van de week ging.” “Is het een idee om een paar keer per dag een lijstje te checken hoe goed het gaat met onze afspraken? En dat we die lijstjes dan op vrijdag bespreken?” oppert Marieke. Dat vindt de hele klas een goed idee. Met een nipte meerderheid (‘Ga eens staan wie vóór is?’) wordt beslist dat een klein, per week wisselend groepje de afvink-lijstjes gaat bijhouden, de ‘gelukspijlerbende’. “En wie gaat die lijstjes maken, jullie of ik?” “De kinderen zelf natuurlijk.”

Afsluitend wordt de vraag besproken hoe de klas het zal vieren als over een paar weken het doel van een 8 voor deze gelukspijler bereikt is. De keuze valt op buitenspelen in het park.

Nader onder de loep
Kijk je nog eens goed, dan wordt tijdens deze klassenvergadering niet alleen een gelukspijler gekozen en besproken. Verschillende gelukspijlers worden bijna vanzelfsprekend in praktijk gebracht:

• Ik wil gezien en gehoord worden – ieders inbreng wordt serieus genomen; de beurtstokjes zorgen ervoor dat ook de wat stillere kinderen het woord krijgen.


• Ik wil het zelf doen – de kinderen bedenken zelf een oplossing, kiezen zelf en zorgen zelf voor de uitwerking van het klassenbesluit.


• Ik wil rust, ruimte en duidelijkheid – de kinderen luisteren naar elkaar en praten om beurten; Marieke laat de kinderen geregeld even bewegen (staan – zitten, lopen naar de pijler van je keuze) zodat daarna weer rustig doorvergaderd kan worden.


• Ik wil verbinding met klasgenoten en leraar – de kinderen denken mee over de inbreng van hun klasgenoten en er wordt doorgepraat tot er consensus is; de meerderheid beslist, maar persoonlijke keuzes krijgen ook de ruimte.

Kortom: geluk moet je doen.

Meer weten?
Website van De Piramide www.obs-de-piramide.nl
Nikky Wessels is te bereiken via [email protected]
Op 1 november  vanaf 19.00 uur organiseert Nikky Wessels de Avond van Geluk. Tijdens deze avond geeft zij een lezing over geluk in het onderwijs en zijn er verschillende workshops op het gebied van geluk in het onderwijs, zoals geluk op de Piramide, een student die vertelt over het geluk van kinderen bevorderen in de klas en het leerlingvolgsysteem Looqin (focus op welbevinden). Meer informatie vind je op Facebook!

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in De Nieuwe Leraar en is met toestemming overgenomen.