De druk van vrijheid en ons grenzeloze perfectionisme: 'We wachten eigenlijk op het moment dat we door de mand gaan vallen...'

18 mei 2015

Elke tijd wordt volgens Carsten Bünger, een jonge auteur in het bildungsveld, gekenmerkt door een ‘ziektebeeld’ dat slaat op de manier waarop een mens met zichzelf omgaat. De 19e eeuw werd gekenmerkt door waanzin, als keerzijde van de rationele mens. De 20e eeuw draaide om neurose, het door Freud ontdekte conflict van de mens met zichzelf. De 21e eeuw staat in het teken van depressie: de bodemloze put van eigen verantwoordelijkheid en initiatief geeft de mens het continue gevoel niet te voldoen. De grenzeloze (keuze)vrijheid is omgeslagen in een grenzeloos perfectionisme. Kim Dusch bestudeert het werk van Bünger en schreef er vorig jaar al eens een blog over.

Kim Dusch studeert momenteel Bildungswissenschaft aan de Universität Wien, waar ze ook werkt als tutor en onderzoeksassistent. Ze was eerder betrokken bij de Universiteit van Humanistiek.


De laatste weken heb ik allerlei mooie tips verzameld voor de brede vormingslijst 2014. Ik raakte er helemaal door geïnspireerd: ik wil al deze tips uitvoeren en een echte levenskunstenaar zijn! Doen aan reflectie, contemplatie, kunst, zingeving. Tegelijkertijd probeer ik twee interessante papers te schrijven, 20 studenten te begeleiden bij hun bachelorscriptie, de brede vormingslijst te promoten zodat iedereen hopelijk net zo geïnspireerd raakt als ikzelf, een portfolio samen te stellen over negen teksten, een presentatie voor te bereiden, mijn conditie op peil te houden, een vriendin alle mooie dingen in Wenen te laten zien én bij te blijven met de belangrijke dingen die gebeuren in de wereld.

O ja, ik moet ook nog een tekst lezen van Carsten Bünger, een jonge auteur in het Bildungsveld. Ik besluit deze ‘even snel tussendoor’ te lezen, om toch enigszins beslagen ten ijs in de les te verschijnen en aan mijn eigen verwachting van ‘goede student’ te voldoen.

Bij al deze activiteiten heb ik het gevoel niet genoeg tijd te kunnen investeren en daardoor ‘maar wat te doen’. Bij veel vriendinnen merk ik hetzelfde. We wachten eigenlijk op het moment dat we door de mand gaan vallen, dat iedereen erachter komt dat we niet honderd procent capabel blijken te zijn, dat we niet alles al kunnen en weten. In de tussentijd houden we het beeld in stand dat we alle ballen in de lucht kunnen houden en alles onder controle hebben, zowel sociaal als professioneel. Een kwaal van deze tijd: het aantal burn-outs bij mensen onder de 30 stijgt in hoog tempo.

De tekst van Bünger*) blijkt hierover te gaan. Met een stijgend gevoel van herkenning lees ik over de druk van vrijheid anno nu. Elke tijd wordt volgens hem gekenmerkt door een ‘ziektebeeld’ dat slaat op de manier waarop een mens met zichzelf omgaat. De 19e eeuw werd gekenmerkt door waanzin, als keerzijde van de rationele mens. De 20e eeuw draaide om neurose, het door Freud ontdekte conflict van de mens met zichzelf. De 21e eeuw staat in het teken van depressie: de bodemloze put van eigen verantwoordelijkheid en initiatief geeft de mens het continue gevoel niet te voldoen. De grenzeloze (keuze)vrijheid is omgeslagen in een grenzeloos perfectionisme.

Bünger presenteert een tegenbeeld om als ideaal aan te nemen, namelijk dat van de dilettant: de amateur of liefhebber. De dilettant staat voor de feilbaarheid van het menselijk doen en denken en geeft ruimte voor imperfectie en inefficiëntie. In plaats van de verworven vrijheid tot uitdrukking te moeten brengen, probeert de dilettant dit, zonder daar per se volledig in te hoeven slagen.

Mezelf als liefhebber van het leven te zien, een enthousiaste amateur die veel wil maar niet alles hoeft te kunnen. Het klinkt als een verlichting en als iets wat ik graag wil incorporeren. Toch hoor ik ver weg ook nog dat stemmetje in mijn hoofd: “Maar… hoe word ik dan een goede levensamateur?”

Kim Dusch (1985) studeerde Humanistiek (variant: Educatie) aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH). Momenteel studeert Kim Bildungswissenschaft aan de Universität Wien, waar ze ook werkt als tutor en onderzoeksassistent. In april 2015 sloot ze zich aan (als leraar) bij Teach for Austria. Dit blog is al eerder verschenen op de website van het Centrum Humanistische Vorming.


*) Carsten Bünger (2007): Von erschöpften Künstlern und prekären Dilettanten. Gegenwärtige Subjektivität und kritisch politische Bildung. In: Wimmer, Michael/ Reichenbach, Roland/ Pongratz, Ludwig (Red.)(2007): Gerechtigkeit und Bildung. Paderborn: Schöningh, pp. 159-176