Bouwen aan vrede op Hope Flowers: ‘Dit zijn de mensen met wie ik me moet verbinden’

17 juni 2015

Een ontmoeting met Ibrahim Issa – directeur van de Hope Flowers school op de westelijke Jordaanoever in Bethlehem - maakt op docente Sarina Hoogendam diepe indruk. ‘Het vergt veel moed om in verbinding te blijven met de mensen die je onderdrukken, zelfs als je door hen gevangen genomen en gemarteld wordt.’ Issa was recentelijk te gast op het European Leadership Platform (ELP) in Amsterdam. ‘Every act of violence begins with an unhealed wound.’

Ibrahim Issa was recentelijk in Nederland op uitnodiging van stichting Vrienden van Hope Flowers. Hij gaf een lezing over leiderschap, de situatie in de bezette gebieden en het concept van vredesonderwijs. ‘Leiderschap is de sleutel tot het oplossen van conflicten,’ stelt hij.

‘One generation plants trees, another generation gets the shade.’

In 1984 opende de vader van Ibrahim - Hussein Issa - de Al-Amal kleuterschool in het vluchtelingenkamp Deheisheh. De naam Al-Amal (= ‘hoop’) verwijst naar zijn diepe overtuiging dat de oplossing van het conflict gelegen is in de opvoeding van kinderen. Zelf opgegroeid in de armoede en onderdrukking van het kamp besefte hij dat geweld, alleen maar meer geweld oplevert. Hij vond dat de samenleving zich diende te bekommeren om haar kinderen, te beginnen met ze te voorzien van basisbehoeften als voedsel, woonruimte en kleding. Op school probeerde hij een veilige en geborgen omgeving te creëren. Vanaf het begin organiseerde hij ontmoetingen tussen Palestijnse en Israëlische kinderen, want zijn visie was dat alleen wederzijds respect het mogelijk maakt ze later in vrede samen te laten wonen.

In 1994 - na de Eerste Intifada (Palestijnse opstand) - verhuisde de school die intussen was uitgegroeid tot een school voor kinderen tot 15 jaar, naar het huidige gebouw in al Khader, op de westelijke Jordaanoever te Bethlehem. De Hope Flowers school, zoals hij nu heet, kreeg toen al wereldwijde steun en belangstelling vanwege het bijzondere programma, gericht op geweldloosheid en vredesonderwijs.

Ibrahim Issa - zelf net te oud om op de Hope Flowers school les te krijgen - begreep als kind de vredelievende en verbindende houding van zijn vader niet altijd. Hoewel het gezin trots was op vader Hussein en hem in alles ondersteunde, hadden ze ook te lijden onder zijn buitengewone visie. In de roerige tijd van toen werd ‘vreedzaamheid’ vaak verward met collaboratie. Het huis, de gezinsauto en de schoolbus werden – vaak meerdere keren - in brand gestoken. Zowel Israëlieten als radicale Palestijnen zochten de oplossing van het conflict in strijd. Geweldloosheid werd niet gezien als een manier om hetzelfde te bereiken.

Op zijn zestiende werd Ibrahim door soldaten in zijn rug geschoten, nadat hij stenen had gegooid tijdens een demonstratie. Maandenlang had hij een verlamd been, maar gelukkig herstelde hij en ging hij uiteindelijk werktuigbouwkunde studeren in Nederland. In deze periode volgde Ibrahim ook trainingen in conflictbemiddeling, door heel Europa. Toen zijn vader overleed in 2000 stond Ibrahim voor een zware beslissing: in Nederland blijven om ingenieur te worden, zijn hartenwens, óf terugkeren naar Bethlehem om het werk van zijn vader voort te zetten.

Hij ging terug. Dat betekende dat hij zijn veilige, voorspelbare leven inruilde voor een leven met om zich heen geweld, angst en onzekerheid. Zoals hij zelf omschrijft: Van een ordelijk land waarin je de dag van morgen kunt plannen in je agenda en waar je dromen zich stap voor stap verwezenlijken, naar een land van chaos waarin je leeft bij de dag en waar je dromen verdwijnen in de dagelijkse realiteit.

Hoe moeilijk het in Bethlehem was ondervond Ibrahim toen hij de onderverdieping van zijn huis verhuurde aan een Palestijnse man. De man bleek voortvluchtig en Ibrahim werd gevangen genomen op grond van medeplichtigheid. Zijn huis werd gesloopt en Ibrahim gemarteld. Tijdens deze marteling dacht hij: ‘Dit zijn de mensen met wie ik moet verbinden.’ Hoewel het leger later heeft toegegeven dat er sprake was van een vergissing, maakt het de ervaring niet minder ingrijpend.

De problemen waar de Hope Flowers school tegenwoordig mee te maken heeft zijn groot. Al enkele malen kreeg de school te maken met een sloopbevel, door de wereldwijde economische recessie zijn de giften terug gelopen. En vanwege de uitbreiding van Joodse nederzettingen is de armoede in de bezette gebieden alleen maar toegenomen. De school kan soms nauwelijks de salarissen van de leerkrachten betalen. Meer dan de helft van de mensen in de bezette Palestijnse gebieden leeft onder de armoedegrens van twee dollar per dag. En er is onvoldoende voedsel, een hoge werkeloosheid en de hele situatie wordt als uitzichtloos ervaren.

Meer en meer kinderen zijn afhankelijk van de school om in hun basisbehoeften te voorzien, bijvoorbeeld omdat hun ouders niet in staat zijn om voldoende voedsel te kopen. De Hope Flowers school is om die reden begonnen met het verstrekken van warme maaltijden aan ondervoede kinderen. De uitgaven van de school stijgen dus, terwijl de inkomsten dalen.

Voor de kinderen is het bereiken van de school soms al een hele opgave. Ze moeten langs militaire posten of door een hek in de scheidingsmuur.

‘Every act of violence begins with an unhealed wound.’

‘Om vrede toe te laten is het allereerst nodig trauma’s te verwerken die zijn ontstaan door geweld,’ vertelt Ibrahim Issa. ‘Pas als de wonden zijn geheeld ontstaat er ruimte om te benadrukken dat er ook vreedzame en geweldloze wegen zijn om veranderingen te bewerkstelligen.’

De school is gespecialiseerd in traumaverwerking, voor de kinderen, maar ook voor de leerkrachten. Daarnaast zijn de leerkrachten getraind in het ‘luisteren met compassie’. Er ligt een programma en er zijn bijbehorende communicatietechnieken. Ook heeft de school programma’s voor kinderen met leerstoornissen en voorzieningen voor dove, slechtziende en gehandicapte kinderen. Voor de oudere kinderen is er een ‘Sciencelab’, een computerlokaal en een ‘Engelse pub’ om ze beter voor te bereiden op een vervolgstudie.

Verder verzorgt de Hope Flowers School familietherapie, interculturele ontmoetingen, uitjes naar speeltuinen en zwembaden, warme maaltijden, winterkleding, ergotherapie voor gehandicapte kinderen, logopedie, Hebreeuwse les, sportcompetities tussen Isaëlische en Palestijnse jongeren, Palestijns-Israëlische bijeenkomsten in samenwerking met het Centre for Emerging Futures en interreligieuze dialogen tussen moslims, joden en christenen.

De school heeft op dit moment 300 kinderen, afkomstig uit moslim en christelijke geloofstradities. Voor de tweede Intifada waren er ook Joodse kinderen, maar sinds 2001 staat Israël het niet meer toe dat Joodse kinderen naar de bezette Westelijke Jordaanoever gaan. Het team van de school bestaat uit moslims en christenen en wordt regelmatig aangevuld met Joodse vrijwilligers.

Naast de school is ook het Hope Flowers Center opgericht voor vrouwen, jongeren, families en professionals om hen te helpen trauma’s te verwerken en hun leven weer op te bouwen. Daarnaast ondersteunt het centrum goede maatschappelijk initiatieven. Het centrum geeft ook trainingen aan leerkrachten uit heel Palestina, waardoor het concept van vreedzaam onderwijs en de expertise rondom trauma-hantering ook op andere scholen kan worden ingevoerd.

De ontmoeting met Ibrahim Issa heeft diepe indruk op me gemaakt. Het vergt veel moed om in verbinding te blijven met de mensen die je onderdrukken, zelfs als je door hen gevangen genomen en gemarteld wordt. De Hope Flowers School is voor mij een excellente school die onder extreem moeilijke omstandigheden het beste doet voor de kinderen én hun ouders.

Sarina Hoogendam is intern begeleider op het Educatief Centrum in Rotterdam, dat onderwijs geeft aan jeugdigen met ernstige gedragsproblemen, die op korte termijn niet terug kunnen naar school of langdurig thuiszitten. 


Wil je meer weten over de Hope Flowers School, bezoek dan de site van stichting Vrienden van Hope Flowers of van de school zelf. http://www.hopeflowersschool.org

Met dank aan ELP - het Europese Leiderschap Platform dat leiders uit heel Europa verbindt om te praten over authentiek en vernieuwend leiderschap, www.elplatform.com

Stichting Vrienden Hope Flowers, www.vriendenvanhopeflowers.nl