Beter, sneller, competitiever: 'Je hebt gelijk, maar ik denk dat we op die manier vergeten wat de prijs is die we er voor betalen.'

17 oktober 2016

Jacob Jan Voerman koos voor het onderwijs, op latere leeftijd, maar liep al vrij snel vast. Toen hij vervolgens doof werd, leek het doek definitief te zijn gevallen.Met een slechte gehoor (Jacob Jan draagt een cochleair implantaat), kun je nu eenmaal niks in het onderwijs, dacht hij. Maar nu, meer dan 12 jaar later, is hij in contact gekomen met de democratische school De Vallei  en met elkaar doet hij nieuwe ervaringen en inzichten op. Dit is deel 1 van een serie.  Een blog over een nieuw onderwijsconcept: 'Ik ben bang dat je gelijk hebt. Maar dat we op die manier zelfs gaan vergeten wat de prijs is die we er voor betalen.'

Zeg luister eens, ik heb een geweldig idee in mijn hoofd. Een totaal nieuw onderwijsconcept. Je vindt het vast gek, en onhaalbaar, maar als je nu eens naar me luistert. Je mag vragen stellen, maar houd een open mind. Oké?

Oké, shoot!

Nou, kijk. We geven hier op school workshops, toch? En we begeleiden kinderen individueel en in groepjes met de dingen die ze willen leren. Maar dat betekent dat we dezelfde dingen vaak meerdere keren doen.

Ja, en?

Nou, uiteindelijk leren kinderen hier op school allemaal een aantal basisvaardigheden, toch? Lezen, schrijven, rekenen, en van alles over de wereld om ons heen.

Ja, ieder in zijn eigen tempo.

Ja, en dat is nu juist zo inefficiënt! We weten wat er stap voor stap nodig is. Waarom plannen we die workshops niet gewoon achter elkaar door? Je bent dan in één klap voor een heel jaar klaar.

Oké, stel dat je zo’n rooster maakt. Dan is de kans toch heel groot dat er lessen zijn waar kinderen zich niet voor aanmelden?

Dat is het volgende idee! Wij melden de kinderen aan, niet de kinderen zelf! En dat kan op een hele simpele manier. We verdelen kinderen in leeftijdsgroepen. En die laten we met elkaar optrekken. Kinderen uit dezelfde leeftijdsgroep krijgt dan allemaal dezelfde workshop op dezelfde tijd, in dezelfde ruimte. Als we wat schotten plaatsen hebben we daar precies genoeg ruimtes voor, heb ik uitgerekend.

Ja, maar . . . Dat gaat niet. Die kinderen zijn toch niet allemaal toevallig op hetzelfde tijdstip klaar voor rekenen, taal en die andere dingen?

Nu neem je aan dat kinderen alleen maar kunnen leren als ze “er klaar voor zijn”. Kinderen kunnen meer dan je denkt. Het gaat misschien niet zo snel, maar als je het efficiënter regelt, heb je ook meer tijd voor instructie, oefening enzovoort. Vergeet niet dat je nu alle kinderen bij elkaar hebt in een rustige ruimte. Niet meer dat door elkaar rennen. Je hebt zo veel beter overzicht.

Je wil ze dus echt verplichten? Ik zie dat niet gebeuren. Kinderen die een tijd lang stil blijven zitten.

Daar kun je toch op trainen? Er zijn nu ook momenten waarop ze stil moeten zijn. Ze moeten nu bijvoorbeeld ook opruimen, terwijl ze dat niet willen.

Ja, maar dat heeft een hele duidelijk noodzaak, die de kinderen ook zelf kunnen voelen.

Die noodzaak kun je best simuleren. Je kunt wat dingetjes doen met straffen en belonen. Bovendien heb je nu een groep. Een groep kun je heel goed gebruiken om normen over te brengen. En de norm wordt dan gewoon: stil zijn en opletten.

Ik moet er niet aan denken. Maar stel dat je dat bereikt. De kinderen zijn stil. Jij doet je workshop. Hoe zorg je er voor dat ze daar ook wat van leren? Want ze zullen niet allemaal gemotiveerd zijn.

Kinderen leren altijd en overal. Dat is wat we zien op deze school. Dus ze houden echt niet op met leren, alleen maar omdat ze stil moeten zitten. Bovendien kunnen we pauzes inlassen, dan kunnen ze even uitrazen. Ze leren op deze manier misschien minder snel, maar ik heb al gezegd dat ze er nu ook meer tijd voor hebben, we rekken de leerprogramma’s wat uit. Er zit toch veel ruimte in. Bovendien is er wel iets waar we ze mee kunnen aansporen, zodat het sneller gaat.

Ik ben benieuwd.

Competitie. Omdat ze nu allemaal tegelijkertijd dezelfde stof krijgen, en dezelfde oefeningen doen, kunnen ze zich aan elkaar optrekken. Geen enkel kind wil achter blijven bij de groep. Dus gaan ze van zelf hard hun best doen om bij te blijven.

Is dat niet wreed? Wat doe je met kinderen die er achterblijven?

Daar zetten we extra begeleiding op. Dat doen we nu ook. Maar in de nieuwe situatie kan dat veel efficiënter. Juist omdat we kinderen met elkaar kunnen vergelijken weten we nu ook wat de norm is. Zo zien we veel sneller waar kinderen achter blijven.

En kinderen die sneller gaan?

Dat is toch helemaal geen probleem? Die geef je gewoon wat extra werkjes. Er is materiaal zat. Belangrijk is dat ze bij de groep blijven, anders missen ze sociaal iets.

En alle dingen die ze hier via hun eigen spel leren?

Daar kun je methodes voor verzinnen. Wetenschappelijk onderbouwd. Ook dat is allemaal te simuleren. Ruimtelijk inzicht, sociale vaardigheden, de wereld om ons heen. Daar kun je didactische teksten van maken. Met verwerkingsopdrachten. Dat is ook waarom ze allemaal al vroeg moeten leren lezen.

Het mooie is dat je op deze manier de garantie hebt dat iedereen alles leert.

Er is veel controle nodig. Maar dat is het leuke.. De tijd die je kwijt bent met controle, win je weer straks terug doordat je geen ellenlange verhalen hoeft te schrijven over kinderen. Het overleg met ouders kan korter. Want diezelfde controle levert hele mooie lijstjes op waarmee je in één oogopslag kunt zien hoe ver een kind is. Ik denk dat we er uiteindelijk naar toe kunnen dat we alle ouders maar drie keer tien minuten hoeven te spreken.

Het zou echt kunnen werken zo’n systeem. Ik zie zelfs nog meer mogelijkheden. We kunnen al die lijstjes blijven gebruiken. Je zou op die manier kunnen zien of mensen geschikt zijn voor bepaalde werkzaamheden. Je zou zelfs met een computersysteem mensen aan de juiste werkzaamheden kunnen koppelen. De gegevens zijn er!

Weet je? Ik ben heel erg bang dat je gelijk hebt. En dat we op die manier zelfs gaan vergeten wat de prijs is die we er voor betalen.

Jacob Jan Voerman vertelt verhalen en maakt ook theater. Centraal thema is ‘Kun je jezelf zijn? en wat is daar voor nodig? Hij is vader van vier kinderen.