'Abi verveelt zich en wordt daardoor – vanzelfsprekend – vervelend'

30 september 2017

Iedere docent zal het herkennen: de leerling bij wie je met je handen in het haar zit. De leerling bij wie je niet weet wat je met hem aan moet, omdat hij of zij je uitdaagt op een nieuwe manier. 'Een van mijn uitdagende leerlingen is Abi,' schrijft Kim Dusch, docente in Oostenrijk, vanuit Teach for Austria. Abi (13 jaar) kan namelijk niet lezen, niet schrijven en nauwelijks spreken. Niet in het Macedonisch - waar hij drie jaar geleden vandaan kwam - en al helemaal niet in het Duits. Abi verveelt zich en wordt daardoor – vanzelfsprekend – vervelend.  Waar te beginnen? 

Abi is 13 en woont al drie jaar in Oostenrijk. Hij komt uit Macedonië. Hoe zijn jeugd eruit zag weten we niet. Hij woont bij zijn opa en of hij nog ouders heeft is onbekend. Toen hij bij ons op school kwam wisten we niet dat hij analfabeet is. Het is met kinderen die nog geen Duits spreken in het begin vaak moeilijk in te schatten of ze nu wel of niet kunnen lezen en schrijven. Ze zijn vaak aan andere letters gewend, hebben heel erg veel meegemaakt, moeten zich niet alleen een nieuwe taal maar ook een nieuwe cultuur eigen maken.

Bij Abi is vorig schooljaar besloten om hem niet voor een alfabetiseringscursus aan te melden, een besluit dat alle leraren van zijn klas momenteel ten zeerste betreuren. Abi kan namelijk niet lezen, niet schrijven en nauwelijks spreken. Niet in het Macedonisch en al helemaal niet in het Duits. De Oostenrijkse bureaucratie maakt het onmogelijk hem alsnog voor de alfabetiseringscursus aan te melden: dat kan alleen als een kind nieuw op school is en niet meer na een paar maanden. Abi verveelt zich en wordt daardoor – vanzelfsprekend – vervelend. Hij zit de hele dag in een klas waarin hij niets kan volgen. Hij scheldt andere kinderen uit, barst van de energie, stuitert te pas en onpas door de klas of het schoolgebouw en sluit zich overal aan waar wat te muiten valt. Zijn klasgenoten ergeren zich, de leraren ergeren zich. Ik betrap mezelf ook op ergernis en het te vaak zuchtend uitspreken van zijn naam.

Een van mijn belangrijke voornemens, toen ik in september op deze school begon, was dat als ik me aan een kind erger of geen zin heb om een kind te zien, ik juist extra tijd en aandacht aan dit kind ga besteden, om te proberen het kind beter te begrijpen, deze gevoelens te veranderen en weer nieuwe mogelijkheden voor een goede relatie met het kind te scheppen.

Het lot hielp een handje mee in het geval met Abi.

Met lootjes trekken voor kerst kreeg ik zijn lootje, waardoor ik me in hem ging verdiepen. Gezien zijn beweeglijke aard, één van zijn enige kledingstukken (een voetbalshirtje, Neymar Jr.) en het feit dat een van de weinige half-zinnen die hij produceert “Fußball spielen!” is, besloot ik een voetbal voor hem te kopen. Op alle foto’s van het kerstfeest staat een stralende Abi met een knaloranje voetbal onder zijn arm: tijdens het eten, tijdens het zingen, tijdens het maken van de groepsfoto. Ik zie een kind, dat niet vervelend wil zijn. Een kind dat behoefte heeft aan aandacht, aanmoediging en bevestiging.

Ik probeer in de weken daarop meer met hem te praten. Dat lukt niet zo goed, maar ik merk wel dat de aandacht hem goed doet. Zijn twee-woord-zinnen worden zelfs tot een “Morgen, Frau Dusch,” als ik ’s ochtends op school kom en hij bij de deur zit te wachten tot school begint.

We oefenen een Engels toneelstuk met de klas. De rollen zijn verdeeld: spelers, regisseur, gastvrouw. Ik vraag Abi of hij tussen de scenes bordjes met nummers omhoog wil houden, zodat het publiek weet bij welke scene we zijn. Door de drukte van de voorbereidingen verlies ik hem uit het oog en na de les zijn er weer allerlei andere dingen die mijn aandacht vragen, de realiteit van het leven als leraar.

De dag erna word ik enorm verrast. Abi heeft zes bordjes geknutseld waar hij zelf “Scene 1”, “Scene 2” enz. op heeft geschreven. Eerst met potlood, toen met stift overgetrokken. De bordjes heeft hij verstevigd met plakband en er zitten handvaten aan. “Gut?” vraagt hij. Ik zie een kind, dat verantwoordelijkheid kan nemen. Een kind dat heel erg zijn best doet.

Het toneelstuk gaat heel erg goed. Abi geniet zichtbaar van zijn centrale rol. Zijn klasgenoten zijn verbaasd dat hij meedoet en dat hij de boel niet in de war schopt. Ik ben trots en blij, omdat ik de verbinding heb gevonden met dit “onmogelijke” kind en omdat Abi heeft laten zien wat zijn mogelijkheden zijn.

Het sterkt mij in het idee dat kinderen aandacht en verantwoordelijkheid nodig hebben om te kunnen groeien en om anderen te kunnen laten zien wie ze zijn en wat ze kunnen. Van docenten vraagt dit om het telkens weer opnieuw kijken naar waar je het kind kunt “ophalen”, zodat het zelf een stuk verder kan gaan.

Kim Dusch (1985) studeerde Humanistiek (variant: Educatie) aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH). Momenteel studeert Kim Bildungswissenschaft aan de Universität Wien, waar ze ook werk als tutor en onderzoeksassistent. In april 2015 sloot ze zich aan (als leraar) bij Teach for Austria.