'Ik maak me zorgen om het tot stilstand komen van zijn ontwikkeling'

15 april 2016

Teun is een sociale jongen van 14 jaar oud. Hij zit op het VMBO, is gemotiveerd, werkt hard en lijkt een mooie toekomst voor zich te hebben. Dat ziet ook docent Arno van Uden. Alleen: Teun is niet zo goed in Engels. Komend schooljaar staat voor het VMBO de invoering van de beroepsgerichte profielen op het programma, en voor jongens als Teun gaat dit een ramp worden, omdat dan niet meer zijn talenten, maar zijn tekortkomingen onder een vergrootglas komen te liggen. Arno spreekt dan ook zijn zorg uit.

Het actuele gesprek rondom de determinatie, de vernieuwing van het VMBO en de bespreking over enkele leerlingen tijdens een rapportvergadering baren mij zorgen. Met name om een bepaalde groep leerlingen. Leerlingen binnen het VMBO moeten al op jonge leeftijd hun profiel kiezen. Ze worden tijdens hun eerste twee leerjaren op het VMBO gedetermineerd op een basis- of kaderniveau. De vernieuwing binnen het VMBO biedt leerlingen meer keuzemogelijkheden in de bovenbouw en de determinatie plaatst leerlingen op het ‘juiste’ niveau. Dat lijkt een mooi toekomstperspectief voor elke leerling. Helaas is dat niet zo. Ook niet voor Teun.

Teun, een jongen van 14 jaar oud: op weg om een positieve bijdrage te leveren aan onze maatschappij.
Teun is een fijn persoon die zich al heeft ontwikkeld tot iemand! Iemand die weet wie hij is, hoe hij is, intrinsiek gemotiveerd is , doorzet en op zijn verantwoordelijkheden aangesproken kan worden. Deze vorming brengt hem mogelijkheden tot zelfreflectie wat nu en zeker ook later een belangrijke vaardigheid is.
Teun is een sociale jongen: goed in omgang met anderen, samenwerken loopt vanzelf en hij heeft een positieve bijdrage in de klas. Door deze ontwikkeling zal hij zich (later) makkelijker aanpassen in een nieuwe omgeving en contact maken met andere (groepen) mensen.
Zijn (werk)houding is positief en gemotiveerd. Door deze houding doet hij veel kennis en vaardigheden op. Wat hem ten goede zal komen voor het behalen van zijn kwalificaties.
Over enkele jaren is Teun klaar om ‘echt’ in de wereld te komen.

Teuns weg loopt via het VMBO. Het VMBO staat aan de vooravond van de invoering van de beroepsgerichte profielen met daarmee verbonden de beroepsgerichte keuzevakken. Deze vernieuwing start in schooljaar 2016/2017. Teun gaat nu, in leerjaar 2, zijn keuzes maken.

Een korte uitleg
Een leerling kiest in leerjaar twee één beroepsgericht profiel en vier beroepsgerichte keuzevakken. Deze keuzevakken mogen uit andere profielen komen.
Bijvoorbeeld: een leerling kiest het profiel Zorg & Welzijn (Z&W). Hij/zij kiest ook vier beroepsgerichte keuzevakken: ter verbreding, verdieping of vanuit interesse. Deze mogen tot Z&W behoren, maar ook tot een ander beroepsgericht profiel. Bijvoorbeeld tot het profiel Economie & Ondernemen, mocht de leerling later een eigen onderneming willen starten op het gebied van Z&W.
Ter verduidelijking een informatiefilmpje: Vernieuwing VMBO

De ideale situatie
Teun krijgt vele keuzemogelijkheden aangeboden. Op deze manier kan hij zijn eigen ‘pakket’ samenstellen. Daarnaast krijgt Teun natuurlijk net als elke leerling les ‘op maat’, worden zijn talenten en van elke leerling benut, wordt er rekening gehouden met zijn manier van leren net als bij elke leerling en mag hij net als elke leerling presteren op zijn ‘eigen’ niveau.
Wat een keuzes, wat een kansen, wat een mogelijkheden en wat een toekomst voor Teun!

De praktijk
Uiteindelijk wordt Teun binnen het VMBO alsnog door een trechter gegoten. Afgerekend op één of twee vaardigheden. Van alle keuzes, kansen, talenten, persoonlijke leerstrategieën en presteren op zijn ‘eigen’ niveau blijft weinig over. Hij wordt geplaatst op het niveau van zijn ‘slechtste’ vak: dit is één niveau lager dan het niveau van zijn overige vakken.

Teun vindt namelijk alleen het lezen en luisteren van Engels lastig. Te lastig, zodat hij het niet op hetzelfde niveau als zijn andere vakken kan volgen. Ondanks zijn inzet, zijn motivatie, de keuzemogelijkheden en zijn talenten wordt Teun afgerekend op deze twee vaardigheden bij Engels. Deze jongen worden kansen ontnomen. Hij kan de meerderheid van zijn talenten niet verder ontwikkelen. In gesprekken met Teun komt steeds weer terug: 'Ik kan geen Engels.' Als mentor en school kunnen wij hier helaas weinig betekenen: Engels is een examenvak. Voor Teun is dat zuur. Hij wil zo graag!

Ik maak me zorgen om het tot stilstand komen van zijn ontwikkeling. Wat gaat dat doen met zijn motivatie en werkhouding nu en wat betekent dat voor zijn vervolgopleiding? Verder ontwikkeling van zijn vele talenten krijgen op deze manier (tijdelijk) minder kans, de focus wordt verlegd op de twee vaardigheden die Teun juist zo lastig vindt. We leggen deze onder een vergrootglas, terwijl onder dat vergrootglas juist zijn talenten behoren te liggen. Zijn twee laatste schooljaren op het VMBO krijgt Teun in één vak les op zijn eigen niveau: Engels. Bij alle andere vakken worden de lessen verzorgd onder zijn niveau. Is dit nu ‘onderwijs op maat?’ Ik vind van niet. Wat ik wel weet: Teun is een jongen die voldoet!

Arno van Uden is leraar op het Kempenhorst College in Oirschot.