NIVOZ
2 2023 het jaar van onze verhuizing naar Dokhuis Rotterdam
Kinderen van Rotterdam Voorwoord Brieven Gabrielle Taus en Jan Jaap Hubeek NIVOZ-organisatie De mensen Twintig jaar NIVOZ Doelstellingen Partners en samenwerking Kinderen van Rotterdam NIVOZ-opleidingen NIVOZ-onderzoek & ontwikkeling NIVOZ-platform NIVOZ-podium Kinderen van Rotterdam Whole Child Development Programma Grootstedelijke Pedagogiek EMPO Officemanagement aan het woord Impact Dokhuis — — verslag van 1e jaar Colofon 4 8 12 18 20 24 31 34 36 38 42 48 53 56 58 61 63 66 68 74 86 NIVOZ·23
Kinderen van Rotterdam Kinderen van Rotterdam heette de eerste expositie in ons nieuwe pand. Acht Rotterdamse jongeren geven hun visie op onderwijs. Ze vertellen over wat ze nodig hadden en wat ze daarin soms wel en soms niet hebben gekregen. In hun mooie, persoonlijke verhalen tonen ze ons de bronnen waaruit ze – binnen en buiten school – hebben geput om zich te ontwikkelen tot wie ze nu zijn. De expositie is een samenwerking tussen fotograaf Iris van ‘t Riet en stichting NIVOZ. In navolging van het project Kinderen van het Onderwijs, waarin Iris een stem en gezicht gaf aan kinderen die vastlopen in het onderwijs en het schoolsysteem, ontstond deze unieke serie portretten. Waar Iris de Rotterdamse jongeren op beeld vastlegde, ging redacteur Marco Martens met hen in gesprek en dat resulteerde in acht podcastafleveringen. In NIVOZ-23 vind je acht portretten en korte tekstjes terug van Iliass, Quinty, Richendrieson, Sara, Dani, Mustafa, Jena en Mohamed. De serie was in oktober en november te zien en te horen in een expositie in het Rotterdamse Dokhuis. De expositie Kinderen van Rotterdam kwam tot stand met medewerking van Francien Schraal, Marc van Osch, Indirah Tauwnaar, Inge Spaander en Rob van der Poel. Je vindt de podcasts achter de QR-code.
5 → RICHENDRIESON: ‘Mijn stiefvader was ook rapper. Ik ging een keer met hem naar de studio en toen dacht ik: dat wil ik ook doen. Iemand anders ging me helpen met een rijmwoord zoeken, maar daarna kon ik die rijmwoorden zelf uit mijn hoofd verzinnen.’
MUSTAFA: ‘Ik heb support gekregen van leraren die zeiden van: dit kan je, dat moet je doen.’ ▶ LEES MEER VIA DE QR OP P.4 SARA: ‘Ik heb heel veel dagen doorgebracht in het ziekenhuis, die zusters waren altijd zo aardig voor mij. Precies wat er op school niet was, kreeg ik daar wel.’
8 Voorwoord Twintig jaar stichting NIVOZ. Toen we met elkaar aan 2023 begonnen had geen van ons kunnen voorspellen waar we aan het einde van dat kalenderjaar zouden staan. We wisten… … dat dit het jaar van onze definitieve vestiging in Rotterdam zou zijn, na een tussentijdse landing vanuit Driebergen aan de Batavierenstaat in februari 2022. … dat we vanaf de zomer het Dokhuis ‘op Zuid’ zouden gaan bewonen, een vaste, mooie en prettige plek waar we niet alleen elkaar konden ontmoeten en samen aan het werk mochten, maar waar ook ruimte was voor partners en nieuwe mensen. … dat daar wekelijks onze collega’s van de Educatieve Master Primair Onderwijs zouden zijn, ook de eerste- en tweedejaars studenten van deze opleiding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). … dat we veel nieuwe NIVOZ-collega’s – het werden er zes – gingen verwelkomen. Een prachtig vooruitzicht al met al: nieuwe mensen, nieuwe ruimte, maar ook een nieuw thuis voor NIVOZ. Een rijkdom aan kennis, ervaringen, praktijken en mensen. NIVOZ beoogt leraren, schoolleiders en opleiders te bemoedigen in het oppakken en uitvoeren van hun pedagogische vragen en opdracht. Dat doen we nu niet meer vanaf het landgoed De Horst in Driebergen of alleen op scholen door het land, maar ook in en rondom ons eigen (t)huis. Sinds juni 2023 bewonen we het Rotterdamse Dokhuis. Het is nu al nauwelijks meer voor te stellen dat dit ooit niet ons thuis was.
9 In het boekje ‘De school als vrijplaats’ (2023) schrijft Gert Biesta: ‘Een vrijplaats is onder andere een toevluchtsoord, een plaats waar je veilig bent, een plaats waar iets mag en kan wat elders niet mag of kan.’ (p.18). Hij benadrukt het belang van de school als beschermde en beschermende ruimte waar nieuwe generaties de tijd krijgen om de wereld in alle diversiteit en veelvoudigheid te ontmoeten en te verkennen en daarmee ook de tijd om zichzelf te ontmoeten en verkennen. Dat is ook wat NIVOZ met Dokhuis beoogt: een vrijplaats zijn voor doeners en denkers in, met en voor het onderwijs. En dat doen we door van Dokhuis een ontmoetings- en oefenplaats te maken, juist voor de mensen die met elkaar een pedagogische verantwoordelijkheid dragen. Waar je – vrij naar hoe Biesta de school als oefenplaats voor leerlingen ziet – de ruimte ervaart om de pedagogische werkelijkheid in alle diversiteit en veelvuldigheid te ontmoeten en te verkennen. En daarmee dus ook jezelf. Hoe help jij jonge mensen zichzelf toe te rusten voor de uitdagingen van deze tijd? Voor het volwassen in de wereld zijn? En wat vraagt dat van jou? Bij NIVOZ gaan we in gesprek over de opdracht van het onderwijs, over de wezenlijke rol die iedereen daarin speelt. Door te verkennen wat er nodig is, zelf en samen, elke dag weer. Door te spelen, te oefenen, te proberen, te mislukken of te slagen, te leren, te lachen, te vertrouwen; juist in de geborgenheid van een vrijplaats. Om de moed te vinden en het vertrouwen te voelen om dat juist ook in de hectiek en onvoorspelbaarheid van alledag te blijven doen. En wat er in 2023 is ontstaan, is beweging, verbinding en synergie. In nieuwe vormen (expositie Kinderen van Rotterdam), omgang (de gedeelde maandaglunch met studenten van de
10 EMPO en NIVOZ-medewerkers) en via andere kruisbestuivingen en co-creatie (dialoogavonden, verdiepende leerkringen, interactieve lezingen). Bovendien is er letterlijk en figuurlijk nieuwe ruimte gemaakt om in gezamenlijkheid te werken aan vertrouwde NIVOZ-activiteiten (het traject Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap), maar ook aan nieuwe programma’s, zoals het programma Grootstedelijke Pedagogiek. De komst van nieuwe opleiders (Hanneke de Graaff, Luis Duarte en Martijn Verhagen) en het afscheid van anderen (Tjitske Bergsma en Martijn Galjé) vroeg om herijking en bezinning. Nieuwe redacteuren (Marco Martens en Evita Lagerwaard) brachten nieuwe vormen en expertise in. En in het onderzoekswerk werd met de nieuwe menskracht (Sabrina Alhanachi en Farida Yahyaoui) nog nadrukkelijker gekeken naar de betekenis van het opgroeien in een grootstedelijke context voor onderwijs en opleiden. Daarbij is het aangaan van samenwerkingen en partnerschap essentieel geweest (zie ook WCD en PGP). Tenslotte namen we in november afscheid van Gabrielle Taus. Nadat zij liefst 12,5 jaar verbonden is geweest aan NIVOZ, waarvan de laatste acht jaar als directeur-bestuurder, zwaaiden we haar uit. Dat valt ons zwaar, omdat juist Gabrielle het pedagogisch leiderschap waar NIVOZ voor staat zo krachtig belichaamde. Gabrielles vertrek heeft ons uitgenodigd om met elkaar opnieuw na te denken over wie en hoe we als NIVOZ’ers willen zijn en willen worden. Om met elkaar te zoeken naar nieuw leiderschap, in onszelf en in een nieuwe directeur. In de persoon van Jan Jaap Hubeek hebben we rond de jaarwisseling iemand gevonden die dat proces op zijn manier vorm kan geven. Een onderwijsmens in hart en ziel, met wie we vol vertrouwen vooruitkijken. In NIVOZ-23 vind je van de gekomen en vertrokken directeur een persoonlijke brief terug en wordt beschreven wat er per pijler en programma is gebeurd, verweven met fraai fotomateriaal en beelden en citaten van Rotterdamse jongeren. Als vanzelfsprekend lees je er ook de financiële verantwoording in terug, alsmede de doelstellingen. Vanaf de achterzijde wordt het jaar aangevlogen door de Dokhuis-bril, de plek dus waar NIVOZ niet alleen is, de pedago-
11 gische ontmoetingsruimte al evenzeer in alles doorklinkt, maar waar ook de directe verbinding met wijk en Rotterdam-Zuid in brede maatschappelijke zin wordt geleefd. Veel lees- en kijkplezier, Aziza Mayo wetenschappelijk directeur stichting NIVOZ AZI ZA Volop kunst- en vliegwerk in ons nieuwe Dokhuis Zie ook p. 74 beeld: Albert Hennipman
12 ‘Doordat het werk van NIVOZ aansluit bij mijn mens- en wereldbeeld, heeft het in al die jaren nooit als werk gevoeld’
13 Brief • Gabrielle Beste NIVOZ-vrienden, Na 12,5 jaar – waarvan 8 jaar als directeur – neem ik per 1 december afscheid van stichting NIVOZ. Met ons nieuwe huis in Rotterdam, een heldere missie en een stevig team voelt het als het juiste moment om het stokje over te dragen. Ik ben dankbaar dat ik heb mogen bijdragen aan de missie van NIVOZ: leraren en schoolleiders sterken in de uitvoering van hun pedagogische opdracht, zodat alle kinderen zich gezien en verbonden voelen en zich vormen tot volwassenen die verantwoordelijkheid willen en kunnen nemen in onze samenleving. Doordat het werk van NIVOZ aansluit bij mijn mens- en wereldbeeld, heeft het in al die jaren nooit als werk gevoeld. Niet aan het begin toen oprichter Luc Stevens een groep professionals om zich heen had verzameld die zijn ideeën deelde. Maar ook niet in de afgelopen periode waarin NIVOZ een solide organisatie is geworden met een vast team en een breed palet aan activiteiten. Als ik terugkijk op mijn tijd bij NIVOZ zijn er veel mooie ontwikkelingen en momenten geweest waarvan ik er een paar wil delen: • De menswaardige cultuur binnen NIVOZ en de samenwerking met waarden gedreven collega’s en partners. • De vliegende start van platform hetkind en de betekenis van al die artikelen uit de onderwijspraktijk die laten zien dat het kan! • De inhoudelijke ontwikkeling en groei van de trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap. • Alle inspiratie voortkomend uit de NIVOZ-leerstoel van Gert Biesta bij de Universiteit van Humanistiek. • Verdiepende onderwijsavonden en symposia met honderden bezoekers. • De vele ontmoetingen met gedreven en bekwame leraren, schoolleiders, bestuurders, opleiders en andere betrokkenen. • De start van de Educatieve Master samen met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de samenwerking met andere
14 Brief • Jan Jaap Beste NIVOZ-volgers en vrienden, Rond de jaarwisseling ben ik als nieuwe directeur-bestuurder van stichting NIVOZ benoemd, als opvolger van Gabrielle Taus, die in november 2023 afscheid nam en deze titel de laatste acht jaar droeg. Een eervolle titel, vooral vanwege de betekenisvolle traditie van deze organisatie. Bijzondere onderwijsmensen zoals leerkrachten, praktijkopleiders, wetenschappers, denkers en nog veel meer talenten hebben deze organisatie in twintig jaar gemaakt tot wat het nu is. Bijdragen aan de missie van NIVOZ is wat mij drijft: leraren en schoolleiders sterken bij de uitvoering van hun pedagogische opdracht, zodat alle kinderen zich gezien en verbonden voelen en zich vormen tot volwassenen die verantwoordelijkheid willen en kunnen nemen in onze samenleving. Het is een opdracht die erg actueel is. In mijn laatste bijdrage lerarenopleidingen in het Whole Child Development programma en het Programma Grootstedelijke Pedagogiek. • Het mooie Driebergen en de verhuizing naar het prachtige Dokhuis. Wat een voorrecht dat ik in deze mooie omgevingen heb mogen werken. NIVOZ gaat op zoek naar een nieuwe directeur. Als je een pedagogisch hart hebt en vanuit een urgente missie leiding wil geven aan bevlogen mensen met als thuisbasis Rotterdam-Zuid, dan is dit de mooiste rol die er is. Zelf ga ik mijn opgedane kennis en ervaring meenemen naar een impactvolle organisatie buiten het onderwijs. Ik wens jullie alle goeds en vooral veel wijsheid en moed om de pedagogische opdracht meer centraal te stellen in het onderwijs. Hartelijke groet, Gabrielle Taus
15 ‘Ik ben trots en gedreven, juist nu’
16 aan de NIVOZ-podcastserie spraken Gert Biesta en Rob Martens over de vraag wat er op het spel staat in het onderwijs. Biesta benoemde o.a. dat ‘mens zijn’ op het spel staat. Deze opmerking kenmerkt voor mij het huidige tijdsbestek. Zowel mondiaal als nationaal staan onze waarden, normen, tradities en overtuigingen ter discussie. Traditionele instituties zijn niet automatisch meer richtinggevend. Er is een groeiende kansenongelijkheid en een diversiteit in de samenleving die naast verbinding ook polarisatie oproept. Ondertussen neigt het onderwijs naar een prestatiegerichte efficiëntie. En hebben we te maken met botsende meningen, in de scholen tussen ouders en leraren, met stuitende taal op de socials én met de immense invloed die AI (Artificial Intelligence) op ons leven dreigt te gaan hebben. Dit zijn ontwikkelingen die de professionele ruimte van de onderwijsprofessionals in de dagelijkse praktijk onder druk zet. Een dynamiek die vraagt om een verscherpte aandacht voor de pedagogische opdracht van onderwijsprofessionals. Het collectieve en romantische ‘ik’ is niet meer vanzelfsprekend. Het ‘mens en medemens zijn’ vraagt om reflectie, om een pedagogisch antwoord. Dit samen ‘in de wereld zijn’ en de daarbij behorende pedagogische opdracht agendeert NIVOZ, voor mij al jaren een plek van inspiratie, van pedagogisch avontuur en vooral van bezinning. De afgelopen jaren heb ik vanuit verschillende perspectieven en diverse functies naar ons onderwijs gekeken, meegewerkt en beoogd bij te dragen aan deze pedagogische opdracht. Op dit moment ben ik (nog) bestuurder van de Vrijescholen (PO) Zuid-Holland. De komende maanden zal een vervanger gezocht worden. Tijdens mijn opzegtermijn komt er ook nog een uitgebreid inspectiebezoek, dus ik heb zorgvuldige aandacht nodig om de zaken goed af te ronden en over te dragen. De verwachting is dat ik eind april/begin mei volledig bij NIVOZ ben ingestapt. Voor deze laatste functie heb ik 17 jaar aan de Hogeschool Leiden gewerkt, grotendeels als opleidingsmanager van de Pabo. Daarnaast ben ik opleider, begeleider en zelfs directeur Marketing geweest, een grote leerschool als geheel. Het laatste jaar heb ik als lid van het lectoraat Waarde(n) van Vrijeschool
17 Onderwijs van Aziza Mayo – thans wetenschappelijk directeur van NIVOZ – onderzoek gedaan naar diversiteit en inclusie in het vrijeschoolonderwijs. Oorspronkelijk kom ik uit ontwikkelingsgericht onderwijs. Naast OGO-scholen heb ik ervaring in het speciaal (voortgezet) onderwijs. Maar naast werken op scholen heb ik altijd een breder onderwijskundig avontuur gezocht, de laatste jaren vooral in de vorm van het maken van podcasts via Meesterwerk. Dat heeft ook de deur naar NIVOZ geopend, want de eerste NIVOZ-podcastafleveringen begin 2020 mocht ik maken. NIVOZ heeft mij sowieso in al die jaren pedagogisch scherp gehouden. Dat gebeurde met onderwijsavonden, artikelen, sprekers, boeken, cursussen, tijdschriften en sinds de zomer van 2023 ook met mooie bijeenkomsten in het eigen Rotterdamse Dokhuis. Door het contact en in de verbinding dacht ik na over wat ik zelf te doen heb, over hoe ik het doe en ‘hoe ik het – als mens, als professional – zou willen doen.’ NIVOZ agendeert deze vragen vanuit haar vier pijlers (Platform, Podium, Opleidingen en Onderzoek & Ontwikkeling) en vanuit de structurele bijdrage aan duurzame programma’s (Grootstedelijke pedagogiek en Whole Child Development) en in de lerarenopleiding (EMPO) die met de Erasmus Universiteit Rotterdam is opgestart. Rotterdam – de thuishaven van NIVOZ – is een diverse stad waarin alle tegenstellingen van het huidige tijdbestek zichtbaar zijn, maar waar ik tegelijk initiatieven ervaar die toekomstgericht verbinden en waarin verschillen worden overbrugd. Vanuit een rijke culturele en onderwijskundige context zal ook NIVOZ hier zijn bijdrage aan willen leveren. Als directeur ga ik mij daarvoor inzetten, dan wel mijn steentje bijdragen om het onderwijs in heel Nederland toekomstgericht en pedagogisch verder te verrijken. Ik ben trots en gedreven, juist nu. En hoop eenieder snel te ontmoeten, Groeten, Jan Jaap Hubeek
18 NIVOZ-organisatie Stichting NIVOZ sterkt leraren, schoolleiders en opleiders in hun pedagogische opdracht. Daartoe opereert het instituut vanuit vijf pijlers en drie programma’s, die onderling samenhangen. Pijlers NIVOZ-opleidingen Trajecten gericht op het versterken van het pedagogisch handelen van leraren, schoolleiders en bestuurders in po, vo, mbo, hbo en universiteiten. NIVOZ-podium Inspirerende, verbindende en legitimerende onderwijsavonden, lezingen, symposia en studiedagen vanuit pedagogisch perspectief. NIVOZ-platform hetkind Online ontmoetingsplaats met verhalen en artikelen waarin theorie en praktijk van pedagogisch handelen samenkomen. NIVOZ-onderzoek & ontwikkeling Verbinding van onderzoek en onderwijspraktijk vanuit een breed palet aan pedagogische bronnen. NIVOZ/Dokhuis Dokhuis – onze thuishaven – biedt plek aan mensen en initiatieven die net als wij werken aan een mooiere wereld voor nu en voor toekomstige generaties, met name langs de perspectieven van onderwijs, opvoeding, wetenschap, kunst en maatschappelijke en sociale vraagstukken.
19 Programma’s Whole Child Development Vierjarig programma i.s.m. lerarenopleidingen om leraren en schoolleiders beter toe te rusten om vanuit het whole child development-perspectief onderwijs te verzorgen in de grootstedelijke context. Grootstedelijke Pedagogiek Programma i.s.m. andere opleidingspartners om de pedagogische oriëntatie in het Rotterdamse grootstedelijke opleidingsonderwijs te verstevigen. Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO) In samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) is deze tweejarige master voor leraren in de grootstedelijke context ontwikkeld, met de pedagogiek als basis. NIVOZ brengt haar ervaring en expertise m.b.t. het pedagogisch handelen in. De organisatie van stichting NIVOZ is gestoeld op de visie die we ook in het onderwijs uitdragen. Enkele principes komen daarbij prominent naar voren: • Belang van een heldere en in de organisatie gedeelde missie • Iedereen is toegerust voor zijn of haar eigen ontwikkeling • Je moet de ruimte krijgen om te laten zien wat je kan, en die ruimte ook benutten • Persoon en professie kunnen niet worden gescheiden • ‘Zonder relatie geen prestatie’. We hechten veel waarde aan de kwaliteit van interactie tussen mensen Uit die principes is een moderne organisatievorm ontstaan; weinig hiërarchisch en zeer ambitieus, vol vertrouwen in elkaar, maar ook vol verwachtingen, met veel vrijheden, maar ook hoge verantwoordelijkheden. Een organisatie waarbinnen we elkaar uitdagen, ondersteunen en versterken. NIVOZ is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot ruim twintig mensen en heeft een Raad van Toezicht die bestaat uit drie leden. Door het karakter van de NIVOZ-organisatie is een grens tussen binnen en buiten maar moeilijk te trekken. Bijna iedereen die binnen NIVOZ actief is, heeft ook buiten NIVOZ verantwoordelijkheden. De daarmee gepaard gaande activiteiten lopen regelmatig in elkaar over. Dat geldt ook andersom. Er zijn vele mensen buiten NIVOZ die, vrijwel altijd vrijwillig, grote bijdragen leveren.
20 De mensen Ook in 2023 werd stichting NIVOZ geleid door Gabrielle Taus (directeur-bestuurder) en Aziza Mayo (directeur onderzoek & ontwikkeling). Voor Gabrielle zou het haar laatste jaar in deze functie zijn. In samenwerking met werving- en selectiebureau Leeuwendaal werd een nieuwe directeur-bestuurder gevonden in de persoon van Jan Jaap Hubeek. Hij is in mei 2024 gestart. De verhuizing naar Dokhuis is van grote invloed geweest op de werkzaamheden en workflow van de backoffice, gerund door Vivian Jordan en Ellen van der Velden. Zij kregen daarom al begin 2023 versterking in de persoon van Marit Holtmans. Inge Spaander is per 1 augustus gestart als programmaleider voor Dokhuis. Ze is meer dan 20 jaar in het onderwijs werkzaam geweest, de laatste acht jaar bij de Thorbecke SG. Ze was ook verbonden aan Acato – onderwijs en dagbesteding voor jongeren met autisme – en schreef vanaf 2013 een groot aantal blogs voor ons NIVOZ-platform. Inge opereert in veel Rotterdamse netwerken. Het team van NIVOZ kende het voorbije kalenderjaar meer wisselingen. In totaal namen er naast Gabrielle Taus nog drie medewerkers afscheid, allen na een lang dienstverband: Tjitske Bergsma, Martijn Galjé en Eveline Oostdijk, gevolgd door het vertrek van Renske Valk in maart van dit jaar. Daar tegenover staat de komst van zes nieuwe mensen: Farida Yahyaoui en Sabrina Alhanachi (pijler O&O), Hanneke de Graaff en Luis Duarte (pijler Opleidingen), Marco Martens en Evita Lagerwaard (pijler Platform en programma WCD). Vier van hen zijn afkomstig uit Rotterdam. In april sloot Martijn Verhagen als nieuwe teamleider aan. In mei 2024 telt de organisatie NIVOZ 22 medewerkers, in totaal ruim 15 fte. Niet meegerekend zijn de drie leden van de Raad van Toezicht. Deze bestaat uit Arjen Wals (voorzitter), Eric Rijnders en Simten Goren. De laatste twee zijn nieuw. Van Matthijs Bierman en Anita Bruin-Raven is na vijf jaar afscheid genomen. Op projectbasis zijn Jelle Ris, Geert Bors, Marilse Eerkens en Beatrice Keunen (auteurs) aan NIVOZ verbonden. Begin 2024 sloten ook Nil Duru en Noemi Bardas aan om de horeca van Dokhuis te bemensen, ondersteund door oproepkracht Sara Delfos. Verder zijn onze vrijwilligers Marie, Angie, Shadi en Julian enkele uren per week in het pand te vinden. Voor een uitgebreide beschrijving van de gekomen en vertrokken NIVOZ-medewerkers verwijzen we naar uiteenzettingen in de verschillende pijlers, verderop in NIVOZ23. I NGE
21 NIVOZ Algemeen directeur: Jan Jaap Hubeek Directeur onderzoek & ontwikkeling: Aziza Mayo Officemanagement: Vivian Jordan, Ellen van der Velden en Marit Holtmans Externe communicatie/publicaties: Rob van der Poel NIVOZ-opleidingen: Martijn Verhagen (teamleider), Merlijn Wentzel, Anouk Liebrand, Karin van Zutphen, Hanneke de Graaff en Luis Duarte NIVOZ-onderzoek & ontwikkeling: Aziza Mayo (teamleider), Leone de Voogd, Sabrina Alhanachi, Farida Yahyaoui NIVOZ-platform: Annonay Andersson (teamleider), Joyce van den Bogaard, Rob van der Poel en Marco Martens NIVOZ-podium: medewerkers van zowel O&O, platform, opleidingen als officemanagement zijn hierbij wisselend actief EMPO Rotterdam/Dokhuis: Nickel van der Vorm Dokhuis: Inge Spaander, Rob van der Poel, Nil Duru, Noemi Bardas. Whole Child Development-programma: Willemijn van Woerkum Programma Grootstedelijke Pedagogiek: Willemijn van Woerkum, Rob Kickert Raad van Toezicht: Arjen Wals (voorzitter), Eric Rijnders en Simten Goren Op projectbasis: Rikie van Blijswijk, Jelle Ris, Geert Bors, Marilse Eerkens en Beatrice Keunen (auteurs) Oprichter: Luc Stevens Met uitzondering van de leden van de RvT is iedereen per mail te bereiken via [email protected] Contact Algemeen telefoonnummer: 010-3225450 Algemeen secretariaat en office management: [email protected] Vragen voor de redactie/artikelen: [email protected] Bezoek- en postadres NIVOZ Doklaan 10, 3087 CB Rotterdam. Telefoonnummer: 010-3225450 Facebook-pagina: hetkind, pedagogische tact LinkedIn: stichting NIVOZ, NIVOZ platform hetkind Mastodon: @[email protected] NIVOZ per mei 2024
22 Op deze foto ontbreken Jan Jaap Hubeek, Marco Martens, Martijn Verhagen, Luis Duarte, Farida Yahyaoui, Nil Duru, Noemi Bardas en Karin van Zutphen.
23
24 Twintig jaar NIVOZ In 2003 begint het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken (NIVOZ) tamelijk eenduidig, als ‘het instituut van Luc Stevens’ na zijn vertrek uit de universitaire wereld. Een instituut dat het pedagogische, het relationele, wil benadrukken in een nationale onderwijscultuur waaruit het pedagogische als aandachtsterrein goeddeels verdwenen is. Luc Stevens – van huis uit orthopedagoog – heeft een grote staat van dienst. Zijn publicaties zijn vanzelfsprekend voor lerarenopleidingen; tienduizenden leraren en schoolleiders heeft hij in lezingen of anderszins geïnspireerd. Stevens’ signatuur is herkenbaar in vele stromingen van het onderwijs. In grote lijnen is te stellen dat Luc Stevens van het als orthopedagoog ‘behandelen’ van jongeren met gedrags- en motivatieproblemen is opgeschoven naar het ‘voorkomen’ van die problemen. Dat doet hij door duidelijk te maken wat de consequenties voor het onderwijssysteem zouden zijn als je de behoeften van alle jongeren serieus neemt. Van ‘curriculum’ schuift hij op naar ‘de leerling’. Stevens krijgt in zijn academische carrière steeds meer moeite met de verwording van de sociale wetenschappen tot een smalle positivistische cultuur van meten en afrekenen. Dat is een jas
25 die de pedagogiek en de relatie tussen opvoeder en kind niet goed past. Inspiratie puttend uit een voorhoede van de (bèta) wetenschappen, realiseert hij zich dat meer nadruk moet worden gelegd op complexiteit, netwerken en patronen; dat ‘alles met alles te maken heeft’ en ‘dat alles ertoe doet’. Ook, of juist, in het klaslokaal. Na zijn emeritaat als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht richt Luc Stevens stichting NIVOZ op. De oorspronkelijke drijfveer van NIVOZ ligt bij de ontwikkelingsbehoeften van ieder kind en de consequenties daarvan voor het onderwijs. Met andere woorden: hoe komt de ontwikkeling van ieder kind het beste tot zijn recht? Al snel komt daarin de pedagogische relatie tussen leerling en leraar centraal te staan. De frase ‘Zonder relatie geen prestatie’ krijgt vleugels. En zo schuift ook de aandacht van het NIVOZ-werk op van kind naar leraar: de leraar zelf als belangrijkste (f)actor in de kwaliteit van onderwijs. Stichting NIVOZ – dat ook een ANBI-status verkreeg – doet aanvankelijk vooral wetenschappelijk onderzoek, in de lijn van het schoolethos-project uit Zin in leren (2004). De wetenschappelijke onderbouwing is voor een aanzienlijk deel (ontwikkelings-)psychologisch van aard: motivatietheorie, hechtingstheorie, de psychologische basisbehoeften uit de Self Determination Theory (SDT), die pedagogisch geoperationaliseerd worden. Ook in het bredere wetenschappelijke veld (bijvoorbeeld neurobiologen/filosofen Varela en Maturana) vindt NIVOZ inspiratiebronnen. NIVOZ organiseert zowel inhoudelijke onderwijsconferenties als de eerste NIVOZ-lezing, waarin een eminente persoon die zijn sporen verdiend heeft in een vakgebied buiten
26 het onderwijs zijn licht laat schijnen over de staat van de samenleving en de mogelijke rol van het onderwijs daarin. Herman Wijffels trapt in 2006 af. Hans Adriaansens, Tex Gunning, Mart de Kruif en Freek de Jonge zouden later volgen. 2008-2013 In de periode tot 2013 is NIVOZ voor de buitenwacht misschien het best samen te vatten als ‘het instituut van Pedagogische Tact’, en voor anderen als ‘de organisatie achter de website hetkind’. Waar Pedagogische Tact een handelingsperspectief biedt voor leraren en schoolleiders om te werken aan de kwaliteit van interactie tussen leerling en leraar, vormen de ‘zeven uit de praktijk gedestilleerde uitgangspunten van goed onderwijs’ een krachtig fundament en structuur om ‘platform hetkind’ op te bouwen. De Ten Common principles van de Essential Schools in de Verenigde Staten zijn daarbij helpend. Maar er zijn meer inspiratiebronnen: presencing, SDT, ervaringsgericht onderwijs (Marcel van Herpen als stuwkracht, het magazine Egoscoop vanuit het Ervaringsgericht Onderwijs), TED-talks als van Ken Robinson, de komst van Toshiro Kanamori in 2012 (de Japanse leraar uit Children full of life). De trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap worden ermee opgetuigd. Theorie U van Otto Scharmer biedt een veranderingsmodel, congruent met de uitgangspunten van NIVOZ, net als Max van Manens begrip van pedagogische tact. Ook noties uit de NIVOZ-boekenreeks – zoals De gemotiveerde leerling (2010) en de attributie- en mindset-theorie – worden gemeengoed in trajecten. De NIVOZ-lezing wordt overvleugeld door steeds drukker bezochte en frequent georganiseerde NIVOZ-Onderwijsavonden. Hetkind neemt als platform – qua bezoekersaantallen en qua geschreven blogs – een vlucht.
27 2013-2018 In de aanloop naar het NIVOZ-hoogleraarschap (2016) krijgt het werk van Gert Biesta al een jaar of drie de handen op elkaar bij NIVOZ. Zijn drieslag kwalificatie-socialisatie-persoonsvorming geeft een antwoord op de ‘waartoe-vraag’ van het onderwijs en richting aan ‘het pedagogische moment’ uit Pedagogische Tact. Het begrip ‘pedagogische opdracht’ wordt daarmee geboren. Het zijn ook de jaren van een stevig NIVOZ-forum, de wetenschappelijke tak van het NIVOZ, met steeds meer kernpublicaties. Ook zijn het de jaren van de vertaling van Max van Manens boek Weten wat te doen en die van Biesta (Het prachtige risico van onderwijs) en Meirieu (De plicht om weerstand te bieden) – allebei bij René Kneybers’ uitgeverij Phronese. Het kondigt een ‘pedagogisch reveil’ aan, zoals ook buiten NIVOZ gevoeld wordt. De organisatie kent een grote dynamiek: hetkind en NIVOZ als uitgeverij van het HetKind-Jaarboek en de Magazines (1 t/m 5), een internationaal Unfolding-symposium (2017) en veel aandacht voor onze onderwijsavonden. De pedagogische stem van NIVOZ vindt weerklank en wordt ook gehoord in nieuwere initiatieven, die ons gedachtegoed vertolken en uitbreiden, met soms een groter bereik (bijvoorbeeld een uitgave als ‘Het Alternatief’). Het jaar 2018 en verder Het jaar 2018 is het officiële afscheid van Luc Stevens, gevierd met zijn liber amicorum. Hij draagt letterlijk het stokje over aan Rob Martens, die al jaren betrokken is bij en een van de vrienden is van NIVOZ. Het is ook het jaar dat NIVOZ de artikelen van het Forum en hetkind (www.hetkind.org) samenbrengt in een nieuwe
28 NIVOZ-website met kernpublicaties en andere artikelen/blogs. Het is ook het jaar dat de NIVOZ-docenten (de zogenaamde PLG) gaat werken vanuit een nieuw, gedeeld curriculum met vier ‘pedagogische tact-aandachtsgebieden’ en drie ‘aspecten’ van pedagogisch leiderschap. Existentieel is de ‘pedagogische ontmoeting’ in Rotterdam-Zuid – door Ype Akkerman georganiseerd – waarbij Luc Stevens en Nickel van der Vorm in gesprek gaan met verschillende pedagogische initiatieven in Rotterdam-Zuid. Daar wordt ook het eerste zaadje geplant om aan een eigen lerarenopleiding te gaan werken, die in de zomer van 2022 uiteindelijk in een samenwerking met de EUR werkelijkheid zal worden. We bewegen ons vanaf 2018-2019 in een onderwijslandschap waar ‘pedagogische tact’ een gevestigde term is geworden, door meerdere partijen als ontwikkelingsinstrument aangeboden wordt, maar ook in scholen als een handvat voor het pedagogische klimaat wordt gebruikt. We zien een ruimte ontstaan waar Wouter Pols, Joop Berding, Bas Levering, Hester IJsseling, Gert Biesta, Aziza Mayo, Carlos van Kan e.a. zich gehoord en gesterkt voelen in hun streven naar een ‘ouderwetse’ geesteswetenschappelijke pedagogiek. We opereren ook in een onderwijsland waar de schoolstrijd maar niet beslecht kan worden en steeds weer oplaait; in een land waar het goed gaat, waar kinderen gelukkig zijn, waar ‘buitenlanden’ ook naar onze manier van opvoeden kijken als voorbeeld; in een land ook waar kinderen opvallend moeizaam te motiveren zijn voor onderwijs en waar de ‘harde knip’ bij 12 jaar voor veel maatschappelijke vervreemding en ongelijkheid zorgt.
29 Tegelijkertijd zitten we in een wereld waarin de mondiale urgenties steeds meer iets van het nu (en niet van de toekomst van onze kinderen) worden: klimaat, ongelijkheid, wankele mondiale economie, toenemend autoritarisme in veel belangrijke landen etc. Deze tijd is daarmee het begin van een periode van hernieuwde focus – in het klein op de kwaliteit van ons werk, in het groot op de verbintenis met mondiale urgenties. Lerarenopleiding en verhuizing Parallel aan deze micro-, meso- en macro-ontwikkelingen gaan we onmiddellijk na het vertrek van Stevens aan de slag om een lerarenopleiding in Rotterdam te ontwerpen met in gedachte de consequentie: een noodzakelijke verhuizing van het hele NIVOZ. Letterlijk en figuurlijk. Een verhuizing die een jaar of vijf in beslag zal nemen. Via talloze gesprekken ontstaan de eerste contouren van de lerarenopleiding. Marktonderzoek, haalbaarheidsonderzoek, financieel onderzoek leiden tot mogelijke scenario’s: po of vo, zelf of partneren, publiek of privaat. Plannen worden getoetst bij het Rotterdamse onderwijs- en opleidingsveld, bij de gemeente, bij OCW, bij bevriende en minder bekende experts. We kiezen uiteindelijk voor po, voor het publieke domein en voor de EUR als partner. Rutger Engels spreekt als rector onmiddellijk vertrouwen uit. Er wordt een vergelijkbare urgentie gevoeld om op deze wijze bij te dragen aan de kwaliteit van onderwijs. Er moet een samenwerkingsovereenkomst, een businessplan en -model worden opgesteld. En natuurlijk moet er een Toets Nieuwe Opleiding worden doorlopen bij de NVAO, waaraan een macrodoelmatigheidstoets bij CDHO voorafgaat. Een groot deel van dit proces wordt doorlopen in tijden van corona. Hoogleraar Sabine Severiens, nu opleidingsdirecteur van de EMPO, en Bram Steijn, op dat moment vice-decaan Onderwijs van de faculteit ESSB, verschijnen als sterkhouders aan de kant van de EUR. Het is opvallend hoe snel het vertrouwen groeit. Er wordt hard gewerkt, moeilijke knopen worden doorgehakt (bachelor/master; beeld van leraar; kwaliteit en toetsing, governance model tussen EUR en NIVOZ), maar er is steeds vooruitgang. In februari 2021 krijgen we akkoord van de Macrodoelmatigheids
30 commissie, dat tevens groen licht betekent om naar Rotterdam te verhuizen. In afwachting van de ontwikkeling van de Cultuurcampus in Rotterdam Zuid – waar de opleiding zich uiteindelijk zal vestigen en waar ook een plek voor NIVOZ zal zijn – vinden we een tijdelijke ruimte op de Batavierenstraat, vlakbij Rotterdam CS, waar we in februari 2022 intrekken. De Cultuurcampus blijkt een groot, onvoorspelbaar en voor ons niet te beïnvloeden project. Dat maakt dat NIVOZ besluit om een eigen onderkomen te creëren. Aan de Doklaan 10 wordt het voormalig Turks restaurant Iskender (en het jongerenhonk Berenei in de tachtiger jaren) aangekocht en verbouwd. Het staat al jaren leeg en is gelegen naast de plek waar de cultuurcampus ontwikkeld wordt. In juni 2023 verhuizen we definitief naar Dokhuis. De EMPO, geaccrediteerd in september ‘21, is dan aan het einde van haar eerste jaar met een klein groepje studenten. Existentiële vragen De verhuizing zorgt voor existentiële vragen. Voor NIVOZ als geheel en voor de onderliggende pijlers en programma’s, met alle bijkomende uitdagingen voor de mensen die er werken. Onderaan de streep zijn we blij met de ontwikkelingen. Vanuit de luwte in Driebergen – in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug – zijn we opgeschoven naar een rol in het primaire onderwijsproces. We zijn zichtbaarder en kunnen directer van waarde zijn op een plek waar het pedagogische ertoe doet. We leren en ontsluiten nieuwe kennisgebieden. We gaan partnerschappen aan in het WCD-programma, bij de EMPO, in het programma Grootstedelijke Pedagogiek, iets wat ons vanuit Driebergen niet lukte. Buiten de vele individuele, persoonlijke verbindingen die er natuurlijk altijd al wel waren. Dokhuis geeft nu de signalen af van een potentieel, een belofte. Een opdracht dus die we met NIVOZ met veel energie en verantwoordelijkheid oppakken.
31 Doelstellingen Het grondmotief van stichting NIVOZ is het voortbestaan van onze menswaardige, democratische, rechtvaardige en duurzame samenleving en een wereld waarin iedereen – in verbondenheid en met gevoel voor verantwoordelijkheid – in de samenleving kan staan. Daaruit ontleent onderwijs haar pedagogische opdracht. Het is de missie van NIVOZ om leraren, schoolleiders, opleiders en andere betrokkenen in het domein van onderwijs en opvoeding te sterken in het bewust maken van en uitvoering van hun pedagogische opdracht. NIVOZ-doelen lange termijn • De groep leraren, schoolleiders, opleiders en andere betrokkenen die handelt vanuit hun pedagogische opdracht groeit. Dat is zichtbaar in hun pedagogisch-didactisch handelen en een onderwijspraktijk waarin jonge mensen zich in de volle breedte ontwikkelen op weg naar volwassenheid. • Bij opleidingen van leraren en schoolleiders ontstaat een praktijk waarin de pedagogische opdracht, de brede vorming van de student en het pedagogisch-didactisch handelen centraal staan. • In beleid, onderzoek en publieke opinie is meer aandacht voor de pedagogische paragraaf en de pedagogische vorming van leraren en schoolleiders. • Continuïteit in financiën door zowel eigen inkomsten als strategische financiële partners. • Als NIVOZ handelen we congruent met onze missie en worden we gekenmerkt door inspiratie, gedrevenheid, verbinding, vertrouwen en het hoopvolle perspectief.
32 NIVOZ-doelen voor komende periode (4 jaar) • NIVOZ wordt gezien als een toegankelijke en betekenisvolle plaats voor pedagogische reflectie en ontwikkeling voor leraren, schoolleiders en opleiders en is een bron voor pedagogische concepten en theorieën. • De EMPO van de EUR, waar NIVOZ actief bij betrokken is, heeft voldoende studenten, een sterk team, een congruent curriculum en is een inspirerend voorbeeld van een pedagogische opleiding die ook tot ontwikkelingen elders leidt. • De trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap (en aanverwante vormen) worden verder ontwikkeld, zowel qua inhoud (vooral grootstedelijkheid en culturele responsiviteit) als qua aantal. Zij vormen een bron voor de andere pijlers. • Platform hetkind wordt blijvend goed bezocht door de kwaliteit en de diversiteit van de artikelen/ podcasts en de herkenbaarheid van het pedagogisch perspectief. Het draagt bij aan de impact die NIVOZ beoogt te maken op het onderwijs, verbindt voorbeelden uit wetenschap en praktijk, laat zien dat het kan. • Goed bezochte en gewaardeerde onderwijsavonden en andere NIVOZ-bijeenkomsten die bijdragen aan de missie van NIVOZ • Er is ontwikkelde praktijk en meer aandacht voor de brede vorming van kinderen ‘in adversity’ en de pedagogische oriëntatie van studenten bij verschillende lerarenopleidingen door het WCD-programma en de start van het onderzoeksprogramma Grootstedelijke Pedagogiek. • Door onze betrokkenheid bij de pedagogische ontwikkeling van verschillende lerarenopleidingen en het onderzoek daarnaar is helder welke rol we als NIVOZ ambiëren en hoe we van waarde kunnen zijn in het sterken van lerarenopleidingen. • Door het opdoen van ervaring met schoolontwikkeling hebben we praktijk opgebouwd en weten we (ondersteund door onderzoek) welke rol we als NIVOZ in willen nemen m.b.t. schoolontwikkeling.
33 • Publicatie van een NIVOZ-boek Pedagogische Tact/ Pedagogisch Leiderschap, zodat kennis en ervaring gedeeld kunnen worden met de leraren- en schoolleidersopleidingen (verwachte publicatiedatum: tweede helft 2024). • Een verbreding van onze doelgroep naar leraren en schoolleiders uit alle sectoren en contexten van het onderwijs. Met name een toename van het aantal leraren uit het mbo, hbo (lerarenopleidingen) en uit de grootstedelijke context. • Actieve betrokkenheid in het maatschappelijk debat en als thought leader en een toename in het aantal inhoudelijke bijdragen aan commissies en beleidsvorming. • Professionele ontwikkeling van NIVOZ als organisatie, met een diverse samenstelling van mensen en achtergronden en een blijvende persoonlijke ontwikkeling van de mensen binnen NIVOZ. Gekenmerkt door een cultuur van vertrouwen, vol verwachtingen, met veel vrijheden, maar ook hoge verantwoordelijkheden. Een organisatie waarbinnen we elkaar uitdagen, ondersteunen en versterken. • Continuïteit in financiën door zowel eigen inkomsten als strategische financiële partners en het verbeteren van de professionele financiële administratie. • NIVOZ heeft een thuis gecreëerd op de Doklaan voor NIVOZ.
34 Partners en samenwerking Stichting NIVOZ heeft zich ontwikkeld tot een onafhankelijk instituut dat de ontwikkelingsbehoeften van kinderen vertegenwoordigt tegen het licht van de maatschappelijke opdracht die het onderwijs heeft. Dat is ook duidelijk te herkennen aan de context, het netwerk, waarbinnen NIVOZ zich begeeft. Het fundament van ons werk ligt voor een deel bij de Internationale Rechten van het Kind en ook in het Earth Charter, waarmee NIVOZ zich verbonden heeft verklaard. Op die manier komen we in contact met een brede variëteit aan maatschappelijke organisaties die zich ook hiertoe verhouden. Onderwijsorganisaties, opleidingen en initiatieven In Nederland werken we samen met onderwijsorganisaties zoals besturen, samenwerkingsverbanden en individuele scholen. Zo zijn er honderden scholen die vanuit de opleiding met NIVOZ in aanraking zijn gekomen en nog tal van individuele leraren, schoolleiders en bestuurders die aan activiteiten deelnamen. Daarnaast werken we samen met profielorganisaties als Verus en Sardes, de Erasmus Universiteit en lerarenopleidingen (Teachers College, Spring, Hogeschool Leiden, Hogeschool van Amsterdam, Driestar Hogeschool). Er is contact met initiatieven (Operation Education, Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs, Leve het Onderwijs, Vreedzame Wijk, Janusz Korczak Stichting) aan wie onze pedagogische visie een bijdrage kan leveren. Daarnaast zijn er via het Programma Grootstedelijke Pedagogiek verbindingen ontstaan met Hogeschool Rotterdam,
35 Codarts, Thomas More Hogeschool en de EMPO (EUR). Verder is er een samenwerking met de Gelijke Kansen Alliantie (GKA), in relatie tot leiderschap en breedvormend onderwijs. Tenslotte is er een groeiend aantal partners en initiatieven waarin NIVOZ onder de vlag van Dokhuis samenwerkt in de directe omgeving in Rotterdam, in Charlois in het bijzonder. Fondsen Stichting NIVOZ voorziet voor een groot deel zelf in haar financiële middelen. Toch zou veel van het werk dat NIVOZ doet niet kunnen worden uitgevoerd als het niet werd ondersteund door (financiële) partners van buiten. Het is geen toeval dat dit juist organisaties zijn die bekend staan om hun grote maatschappelijke betrokkenheid en die niet terugdeinzen voor langdurige samenwerkingen die nodig zijn om systemische veranderingen mogelijk te maken. Partners van de afgelopen jaren zijn: Porticus Nederland, Iona Stichting, Adessium, en Talud. Internationale partners Het fundamentele karakter van onze missie zorgt ervoor dat de invloed van ons werk zich niet beperkt tot Nederland. NIVOZ is actief lid van de Alliance for Childhood, een in Brussel gevestigde netwerkorganisatie die zich inzet voor de ‘quality of childhood’ in Europa. NIVOZ is ook partner van Learning for Well-Being Foundation, een organisatie die zich inzet voor het welbevinden van kinderen in Europa en daarbuiten.
MOHAMED: ‘Kansarme kinderen werden we zelfs genoemd. Ik had het gevoel dat er een verkeerd beeld werd geschapen over mij.’ ▶ LEES MEER VIA DE QR OP P.4 JENA: ‘Hoe ik mijn familie heb achtergelaten, mijn land, mijn cultuur. Ik was nog zó jong. Die geschiedenis geeft mij echt een push om gewoon door te gaan.’
38 Per NIVOZ-pijler en -programma vind je op de volgende pagina’s een uitgebreid verslag en verantwoording van de werkzaamheden.
39 Onze komst naar Rotterdam en de vraagstukken die we daar ontmoeten, maken dat we ons aanbod hebben doorontwikkeld en nog meer afstemmen op de vraag en de context van scholen. We krijgen als Opleidingsteam ook vaker specifieke vragen gericht op de pedagogische opdracht in de grootstedelijke en diverse context, een vraagstuk dat NIVOZ-breed een speerpunt is. Zo zijn grootstedelijke thema’s steeds meer geïntegreerd in onze trajecten en begeleiding, zoals funds of knowledge, cultureel responsief lesgeven, systemisch werken en whole child development/breedvormend onderwijs. Hierin werken we samen met andere pijlers van NIVOZ, wat een rijk lerend geheel geeft, in de inspirerende omgeving van het Rotterdamse Dokhuis. Pedagogisch leiderschap voor bestuurders Naast de open trajecten en incompany trajecten, zijn we in 2023 gestart met Pedagogisch Leiderschap voor bestuurders. Dit traject is ontwikkeld door ons team in samenwerking met oud collega Hartger Wassink en Edith van Montfort, voormalig bestuurder bij SAAM*. Ook hier hebben we samengewerkt met gastdocenten, zoals Lisette Bastiaansen, Kees Klomp en Iliass El Hadioui. En met succes, het volgende leiderschapstraject voor bestuurders (start sept 2024) is in voorbereiding. Daarnaast heeft het opleidingsteam bijgedragen aan de nog te verschijnen NIVOZ-publicatie over Pedagogisch Leiderschap. Pedagogische tact In 2023 is gewerkt aan doorontwikkeling van het denken en handelen rond Pedagogisch tact. Er is een projectgroep gestart, in samenwerking met de pijler Onderzoek & Ontwikkeling, met
40 Aziza Mayo en Sabrina Alhanachi. Deze doorontwikkeling werkt door in de professionalisering van onze docenten en krijgt een plek in het curriculum van het traject Pedagogische Tact. Zo heeft ‘culturele responsiviteit’ een plek gekregen in het traject. Schoolontwikkeling Steeds vaker benaderen scholen ons voor een duurzaam partnerschap om het pedagogisch bewustzijn en handelen in de school te versterken. Hierbij werken we met de schoolleiding en een ontwikkelteam vanuit een whole school approach. We zijn daarbij een kritische vriend en ontwerpen samen met de school een proces voor schoolontwikkeling. We werken dan aan leiderschap, een lerende professionele cultuur en een passende organisatiestructuur. Dit zijn vaak complexe veranderprocessen, waar we ons in 2024 nog sterker in willen bekwamen. In het afgelopen jaar is het NIVOZ-opleidingenteam bij 39 trajecten actief geweest, op scholen in primair onderwijs en voortgezet onderwijs. Dat is een toename van 25 procent vergeleken met 2022. NIVOZ speelde op 16 studiedagen een rol en 23 keer werd er een beroep op een NIVOZ’er gedaan voor een lezing of een masterclass. De groei in het aantal aanvragen en trajecten konden we opvangen met nieuwe collega’s. De focus en de aandacht ligt in het NIVOZ-opleidingenteam op het borgen van kwaliteit en op het verdiepen van onze pedagogische basis. Ons team In het najaar hebben we Hanneke de Graaff en Luis Duarte verwelkomd. Hanneke was tien jaar werkzaam als docent aardrijkskunde in het VO, bij UniC in Utrecht, en de laatste jaren lerarenopleider bij de Universiteit Utrecht. Naast haar NIVOZ-aanstelling is ze trainer en ontwikkelaar bij De Onderwijsarchitecten. Luis is bijna 22 jaar in het Rotterdamse onderwijs actief geweest, vijftien jaar in het primair onderwijs en de laatste jaren in het praktijkonderwijs. Hier was hij mentor, anti-pestcoördinator, leerlingbegeleider en begeleidde hij nieuwe leerkrachten. In zijn vrije tijd is hij docent arbitrage bij de KNVB. Met hun eigen unieke bijdrage en hun brede ervaring hebben Hanneke en Luis het team direct versterkt. LUI S HANNEKE TJI TSKE MARTI JN MARTI JN VERHAGEN
41 Teamleider Tjitske Bergsma bewandelde na 3,5 jaar NIVOZ de omgekeerde weg. Zij is per 1 januari 2024 directeur geworden van een vmbo-school in Amersfoort. Daarnaast namen we deze zomer afscheid van Martijn Galjé, een nog vertrouwder gezicht. Hij liet NIVOZ als opleider na bijna tien jaar achter zich. In april 2024 is Martijn Verhagen als nieuwe teamleider aangesloten. Hij is filosoof en was de laatste negen jaar docent Social Work bij Avans Hogescholen in Den Bosch. Hiervoor deed hij werk als woon- en activiteitenbegeleider in verschillende functies in de jeugdzorg, was hij gezinsvoogd en werkte hij als onderzoeker en casusregisseur bij de Raad voor de Kinderbescherming. EMPO-opleidingsschool Docenten van het NIVOZ-opleidingenteam hebben ook een rol in de EMPO. Merlijn Wentzel en Martijn Galjé (en later overgenomen door Hanneke de Graaff) dragen verantwoordelijkheid voor de leerlijn Pedagogisch Handelen. Tjitske Bergsma was betrokken bij het ontwikkelen van de EMPO-opleidingsschool. WCD Karin van Zutphen en Hanneke de Graaff zijn aangesloten bij het Whole Child Development-programma. Zij begeleiden de partnerscholen bij hun schoolontwikkeling richting breedvormend onderwijs. De inzichten uit het WCD-programma brengen zij terug naar het team.
42 Het verstevigen van het werk van NIVOZ vanuit een wetenschappelijke basis vraagt steeds meer en vaker om kruisverbanden over de vier pijlers heen. De medewerkers van Onderzoek & Ontwikkeling zijn dan ook bij verschillende andere pijlers en programma’s betrokken. Vanuit een onderzoekende houding en met behulp van onderzoeksinstrumenten werkt O&O nauw samen met collega’s en partners uit het onderwijsveld. Zo zijn ze in de rol van programmaonderzoekers verbonden aan het Whole Child Development programma (Leone, Aziza en Farida) en dragen ze binnen het programma Grootstedelijke Pedagogiek (Aziza en Sabrina) zorg voor het opzetten van leerkringen. Farida Yahyaoui en Sabrina Alhanachi – allebei uit Rotterdam – werden begin 2023 bij de pijler O&O verwelkomd. Van Eveline Oostdijk werd in de zomer na 4,5 jaar NIVOZ afscheid genomen, mede door een verhuizing ingegeven. De twee nieuwe collega’s hebben vooral expertise op het gebied van onderwijs en opvoeding in een superdiverse grootstedelijke context. Sabrina promoveerde in 2023 op het thema culturele responsiviteit. Farida was onder meer verbonden aan het Socium Instituut als adviseur op het gebied van (sociaal) maatschappelijke vraagstukken op het (snij)vlak van onderwijs, arbeidsmarkt en diversiteit. Daarnaast ontwikkelt en verzorgt ze trainingen gericht op verschillende doelgroepen in het onderwijs (van leerling/student tot onderwijsprofessional) en professionals op (weg naar) de arbeidsmarkt. nivoz nivoz .· onderzoek & ontwikkeling
43 Herijking Hun aanstelling vroeg om een herijking en nadere verkenning over welke bijdrage O&O in dat opzicht kan leveren. Wat is er in de grootstedelijke context nodig om praktijk en wetenschap op een goede manier met elkaar te verbinden? Onveranderd blijft de doelstelling van de pijler om het werk van NIVOZ van een stevig wetenschappelijk fundament te voorzien. Naast de nieuwe collega’s, werd de pijler gevormd door Renske Valk, Leone de Voogd en Aziza Mayo. Renske (tevens hoofdredacteur van Van12tot18) is per maart ’24 gaan werken voor de Onderwijsinspectie. Onderwijsavonden Onderdeel van de werkzaamheden van de pijler Onderzoek & Ontwikkeling is de programmering en inhoudelijke begeleiding van de NIVOZ-onderwijsavonden, die nog altijd – ze vinden al vanaf 2010 in Driebergen plaats – een landelijk karakter hebben. Daarbij wordt aansluiting gezocht bij actuele vraagstukken, maar worden tegelijk thema’s geagendeerd die wat minder aandacht krijgen. De avonden zijn met een jaarthema aan elkaar verbonden en zijn bestemd om tot verdieping en reflectie te komen. Een interview met de gastspreker wordt vooraf afgenomen en gepubliceerd. Betekenis van verschil In het schooljaar 2022-2023 stond het thema ‘De betekenis van verschil: over inclusief onderwijs en het handelen van de leraar’ centraal. Daarbij onderzochten we wat er nodig is om elk kind goed onderwijs te bieden en wat dat betekent voor het kijken naar en omgaan met verschillen. Na lezingen van Geert Kelchtermans en Orhan Agirdag in het najaar van 2022, werd in januari 2023 de eerste Onderwijsavond vanwege onze aanstaande verhuizing alvast in Rotterdam verzorgd, in het Verhalenhuis Belvedère op Katendrecht. Monique Leijgraaf riep vanaf die plek op tot kritisch opleidingsonderwijs vanuit het perspectief van social justice. Met Iliass el Hadioui stond er in maart een spreker in theater Maitland in Driebergen die een vrijwel volle zaal trok. Hij sprak over een inclusieve schoolcultuur in een stedelijke context: ‘Uitsluitend insluiten’. Ismail Aghzanay sprak in mei – dit keer in De Machinist in Rotterdam – over ‘het geheim van de leraar’: hoe maak je verbinding met elke leerling? FARI DA EVELI NE SABRI NA RENSKE
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUzMjc=